«Ақ бұлақ» бағдарламасы
011 – 2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы
Бағдарламаның паспорты
| Атауы |
2011 – 2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы |
| Әзірлеудің негіздемесі |
«Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспары туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығы және Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 28 қаңтардағы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» атты Жолдауы |
| Әзірлеуге жауапты мемлекеттік орган |
Қазақстан Республикасы Экономикалық даму және сауда министрлігі |
| Іске асыруға жауапты мемлекеттік органдар |
Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігі, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі, Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігі, Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігі, Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі, облыстардың және Астана мен Алматы қалаларының әкімдері |
| Бағдарламаның мақсаты |
Халықты сапалы ауыз сумен және су бұру қызметтерімен қамтамасыз ету |
| Бағдарламаның міндеттері |
Сумен жабдықтау мен су бұрудың жаңа объектілерін салу және қолданыстағыларын қайта жаңарту кезінде жүйелік тәсілді енгізу. Қалалық жерлерде сумен жабдықтау мен су бұрудың орталықтандырылған жүйелерін салу және қайта жаңарту. Ауылдық елді мекендерде сумен жабдықтау мен су бұрудың жергілікті жүйелерін (септик) салу және қайта жаңарту. Сумен жабдықтау мен су бұруды реттеу саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіру. Елді мекендердің сумен жабдықтау және су бұру жүйесін тиімді және рентабельді пайдалануды қамтамасыз ету. Су шаруашылығы секторының инвестициялық тартымдылығын арттыру және сумен жабдықтау мен су бұру объектілерін қаржыландыруға жеке меншік капиталды барынша тарту. Халықты ауыз сумен қамтамасыз ету үшін жер асты суларының әлеуетін барынша пайдалану; Сумен жабдықтау мен су бұру жүйелерін жобалаудың сапасын арттыру. Сумен жабдықтау мен су бұру секторының жағдайына мониторинг жүйесін құру. Жер асты және жер үстіндегі су сапасының мониторинг жүйесін құру. Су шаруашылығы ұйымдарының рентабельдік жұмысын қамтамасыз ету үшін тариф белгілеу. Инвестицияны кепілді қайтару мақсатында ұзақ мерзімді және рентабельді тарифтер белгілеу. Тұтынушыға жеткізу кезінде өндірістік емес су ысырабының деңгейін ғылыми-негіздемелік нормаларға дейін төмендету. Сумен жабдықтау және су бұру жобаларын іске асыру кезінде қазақстандық қамтуды дамыту. |
| Бағдарламаны іске асырудың мерзімдері мен кезеңдері |
2011 – 2020 жылдар I кезең – 2011 – 2015 жылдар II кезең – 2016 – 2020 жылдар |
| Нысаналы индикаторлар |
Ауылдық жерлерде орталықтандырылған сумен жабдықтауға ауылдық елді мекендердің жалпы санының 80 %-на, қалаларда 100 %-ға қол жеткізуді қамтамасыз ету; ауылдық жерлерде орталықтандырылған су бұруға орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілген ауылдық елді мекендердің жалпы санының 20 %-на, қалаларда 100%-ға қол жеткізуді қамтамасыз ету; су айдындарына ағызу кезінде қалалардағы нормативтік тазаланған судың деңгейін 100%-ға дейін жеткізу; әр аудан орталығында сумен жабдықтау және су бұру жөніндегі мамандандырылған пайдалану кәсіпорындары мен ұйымдарын құру; жеке капиталдың қатысуымен сумен жабдықтаудың және су бұрудың пайдалану кәсіпорындарының, оның ішінде концессиялық келісімдер мен басқа да шарттар негізінде санын 20 бірлікке дейін арттыру; суды есептеу аспаптарымен: қалаларда — 100% және ауылдық елді мекендерде — 80% қамту; сумен жабдықтау және су бұру жобаларын іске асыру кезде Қазақстанда шығарылған бұйымдар мен технологияларды пайдалану үлесін 60%-ға жеткізу; 3000-нан астам ауылдық елді мекенді жер асты суларының қорларымен қамтамасыз ету; қалалар мен ірі елді мекендер үшін қорларды қайта бағалау мақсатында жер асты суларының 165 кен орнын және топтық су құбырлар үшін 15 кен орнын толық барлау; 86 қала мен 6943 ауылдық елді мекенде сумен жабдықтау және су бұру жобаларын мониторинг жүйесімен қамту; халықты тәулігіне 24 сағат ауыз сумен жабдықтауды қамтамасыз ету. |
| Қаржыландыру көздері мен көлемі |
Бағдарламаны қаржыландыру 2011 жылдан – 2020 жылдар аралығында даму институттарының қаражаты, пайдалану кәсіпорындарының меншікті қаражаты, отандық және шетелдік инвестициялар есебінен және мемлекеттік бюджетте көзделетін 1 273 859 млн. теңге қаражат шегінде, оның ішінде: республикалық бюджет есебінен – 1 164 142 млн. теңге сомасында; жергілікті бюджеттер есебінен – 109 717 млн. теңге сомасында жүзеге асырылады. |
2. Кіріспе
Халықты ауыз сумен және су бұру қызметтерімен қамтамасыз ету жөніндегі 2011 – 2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 28 қаңтардағы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз!» атты Жолдауын іске асыру мақсатында және Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі Стратегиялық даму жоспарына сәйкес әзірленген.
Ауыз сумен қамтамасыз етуде біршама жағдайдың жақсаруына қарамастан, бүгінгі таңда республика халқының едәуір бөлігі тиісті сападағы және толық көлемде ауыз сумен қамтамасыз етілмеген.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің деректері бойынша су бұру жүйесінің қазіргі жағдайы айтарлықтай Қазақстан Республикасы халқының санитарлық-эпидемиологиялық салауаттылығына жеткіліксіз.
Мәселен, халықты орталықтандырылған сумен жабдықтау үшін қолданылатын 1-санаттағы ашық су айдындарынан алынатын су сапасы жалпы республика бойынша санитарлық-химиялық көрсеткіштер бойынша
2009 жылмен салыстырғанда төмендеген, 1989 су сынамасының 151-і немесе 7,6% нормативке сай келмеген, микробиологиялық көрсеткіштер бойынша – 4,5%.
Қызылорда облысы бойынша су айдындарының ластану деңгейі бұрыңғыдай жоғары болып қалуда – 95,8%, Батыс Қазақстан облысында – 22,4%, Ақмолада – 16,9%, Оңтүстік Қазақстанда – 8,5%.
Ашық су айдындар суының сапасына әсер ететін себептердің бірі су бұру желілеріндегі авариялар және шаруашылық-тұрмыстық және өндірістік сарқынды суды тазаламай ағызу болып табылады.
Осыған байланысты, Бағдарлама су көздерінің тазаланбаған сарқынды сулармен ластануының алдын алуды, сумен жабдықтау және су бұру салаларына жеке капиталды тартуды, пайдалану кәсіпорындары мен ұйымдарының тиімді және рентабельді қызметін қамтамасыз етуді, сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жаңғыртуды, халықты ауыз сумен қамтамасыз ету үшін жер асты суларын барынша пайдалануды және су шаруашылығы саласында жобалау-іздестіру жұмыстарының сапасын арттыруды көздейді.
Бағдарламаны іске асыру кезінде жүйелі тәсілдердің бірі орталық мемлекеттік органдар мен жергілікті атқарушы органдар, әлеуетті инвесторлар, ғылыми институттар, үкіметтік емес ұйымдар, пайдалану мекемелері арасындағы тиісінше өзара іс-қимыл мен іс-қимылдың үйлестірілуін ұйымдастыру болып табылады.
Бағдарламаның іс-шараларын іске асыру Қазақстан Республикасының халқын сапалы ауыз сумен қамтамасыз етуге және су бұру қызметтерімен қамтуды ұлғайтуға мүмкіндік береді.
3. Қазақстан Республикасындағы сумен жабдықтаудың және су бұрудың ағымдағы жағдайын талдау
1.
Бүгінгі таңда республиканың қалаларында ауыз сумен қамтамасыз ету проблемасы орын алуда.
Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің деректері бойынша 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша қала халқының орталықтандырылған сумен жабдықталуы 82 %-ды құрайды.
Халықты орталықтандырылған сумен жабдықтау жүйелеріне қол жеткізу деңгейі бойынша Қазақстан Республикасы дамыған елдерден артта қалады, бұл көрсеткіш 90 – 95 %-ды құрайды.
Республика бойынша қалалардағы су құбыры желілерінің жалпы ұзындығы 27 000,3 километрды құрайды, оның ішінде таратушы су құбыры желілері – 18 173,7 километр, бұл ретте, қазіргі уақытта республика бойынша «иесіз» 2 188 километр желі бар.
Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің деректері бойынша су құбырлары желілерінің көпшілігі қанағаттанарлықсыз жағдайда, сенімді пайдаланудың 25 жылдық нормативті мерзімін ескере отырып, жұмыс жағдайында сумен жабдықтаудың 36 % желісі бар, шамамен 64 % желіге күрделі жөндеу немесе оларды толығымен алмастыру қажет болып отыр.
Негізінен су құбыры желілері 25 – 40 жыл бұрын пайдалануға берілген және ішкі беті қорғалмаған (негізінен, болат және шойын құбырлар). Сондықтан, тат басудың салдарынан су таратқыштар мен су құбыры желілері тез тозып, бұзылады және басылады, ол су құбырларының өткізу мүмкіндігін азайтып, авариялар санының артуына, судың ысырап болуына және ауыз су сапасының нашарлауына алып келеді.
Осының салдарынан сумен жабдықтау желілерінде жыл сайын судың ысырап болуының артуы тіркелуде, мысалы, 2009 жылы 2004 жылмен салыстырғанда ысырап мөлшері 10,9 %-ға артты.
Сумен жабдықтауды жақсарту жөніндегі іс-шараларды іске асыруға бөлінген бюджет қаражатын пайдалану нәтижесінде республика бойынша сумен жабдықтау қызметтеріне қол жеткізу 5,3 %-ға артты, жалпы республика бойынша сумен жабдықтау желілеріндегі авариялардың саны 2004 жылмен салыстырғанда 15,8 %-ға азайды.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейін Стратегиялық даму жоспарына сәйкес ТҮКШ саласындағы басты мақсаттардың бірі суды тасымалдау кезінде нормативтік ысырап үлесін 2015 жылға қарай – 19 %-ға, 2020 жылға қарай – 15 % дейін жеткізу болып табылады.
Мәселен, «Қазақстан Су Арнасы» қауымдастығының деректері бойынша республикада орташа есеппен алғанда нақты нормативті (нормативтен тыс) коммерциялық су балансындағы ысырап қалалық сумен жабдықтау кәсіпорындарында 15 % бастап 20 %-ға дейін құрайды. Осыған байланысты 2 жылдың ішінде сумен жабдықтау секторында үлкен жұмыс жүргізу – Стратегиялық жоспарда белгіленген индикаторларға қол жеткізу үшін нормативтен тыс (коммерциялық) ысырапты 2–3 % жою қажет.
Бұл ретте, көздерден су жинағыштан бастап пайдаланушыға дейін суды толық аспаптық есепке алуды ұйымдастырмай сумен жабдықтау желілерінің құбырларын тіпті 100 % жаңаларына ауыстырылса да, нормадан тыс ысырапты (коммерциялық) жоюға алып келмейтінің пайдалану кәсіпорындарының және сенімді су балансын бермейтінін түсіну қажет.
Суды тарату мен тұтынудың барлық деңгейінде оны есепке алудың сенімді деректері ғана кәсіпорындардың су балансын қалыптастырады, оны талдау өз кезегінде суды тасымалдау кезіндегі оның ысырап болуының төмендеу немесе арту деңгейін көрсетеді.
Суды сапалы есепке алуды ұйымдастыру ғана кәсіпорындардың су балансында нормативтен тыс су ысырабын 2–3 есеге дейін қысқарта алады.
Бос қаражат болмаған кезде, суды жеке есепке алу аспаптарын (ЖЕА) сатып алу және орнату бойынша міндеттерді орындай отырып, пайдалану кәсіпорындары сатып алынған және орнатылатын аспаптардың дәлдік сыныбына назар аудармаған, аспаптардың басты өлшемі баға болды, нәтижесінде суды коммерциялық есепке алудың аспаптық паркі дәлдіктің А және В төмен сыныпты арзан аспаптарымен қамтылды.
Әлемдегі суды тұтыну көрсеткіштерін мұрағаттауды ұйымдастыру жөніндегі қолданыстағы қазіргі заманғы технологиялар көрсеткіштерді абоненттік қызметтердің стационарлық немесе алып жүретін жабдығымен қашықтан алу мүмкіндігімен біріктірілген, бұл кәсіпорындарда суды есепке алудың автоматтандырылған жүйесін енгізуге негіз болады.
Суды есепке алудың жаңа технологияларына өтуді бүгінгі күннің өзінде Астана, Алматы, Шымкент, Қарағанды қалаларында пайдалану кәсіпорындары, негізінен сумен жабдықтау жүйелеріне жаңа пайдаланушыларды қосуға арналған техникалық талаптарды белгілеу кезінде жүзеге асыруда.
2010 жылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2002 жылғы
23 қаңтардағы № 93 қаулысымен бекітілген 2002 – 2010 жылдарға арналған «Ауыз су» салалық бағдарламасын іске асыру аяқталады.
Осы Бағдарламаның іс-шаралары ауыл халқын ауыз сумен жабдықтау бөлігінде мынадай көрсеткіштерге қол жеткізуге бағытталған:
жалпы ел бойынша сумен жабдықтаудың орталықтандырылған көздерінің суын пайдаланатын халықтың санын 20 – 25 %-ға арттыру; жалпы сумен жабдықтау деңгейін 80 %-ға дейін арттыру.
Бағдарлама шеңберінде барлығы 12 935 километр су құбыры мен ауыз сумен жабдықтау желілері салынды, қайта жаңартылды және күрделі жөнделді. Халқының саны 3,5 млн. адамнан асатын 3 449 елді мекенді ауыз сумен жабдықтау жақсарды.
Талдау жасайтын кезеңде тасымалданатын суды пайдаланатын ауыл халқының саны 6 еседен астам қысқарып, 71,1 мың адамды құрады. Санитарлық нормаларға сай келмейтін су құбырларының жағдайы 336-дан 133 бірлікке азайды.
Бағдарламаны іске асырудағы белгілі бір оң нәтижелерге қарамастан, ауыл халқын сумен жабдықтау проблемасы осы күнге дейін сақталып келеді.
Осылайша, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің деректері бойынша 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ауылдық елді мекендердің (бұдан әрі – АЕМ) орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жеткізуі 13,5 %-ға ғана артып, 42,5 %-ды құрады.
Бұдан басқа, Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің деректері бойынша АЕМ-нің жалпы санынан 6943-тен орталықтандырылған ауыз сумен жабдықталмағандарына (проблемалы) барлық ауыл халқының 40 %-ын құрайтын немесе халқының саны 3 млн. адамды құрайтын 3 592 АЕМ жатады. Осындай АЕМ 4 санат бойынша топтастырылған және 1-кестеде келтірілген.
1-кесте
Орталықтандырылған ауыз сумен жабдықталмаған АЕМ санаттары
| Р/с № |
АЕМ санаттары |
АЕМ саны |
Үлес салмағы, % |
| 1. |
Тасымалданатын суды пайдаланатындар |
134 |
3,7 |
| 2. |
Топтық су құбырына қосылуды талап ететіндер |
386 |
10,7 |
| 3. |
Топтық су құбырлары (қайта жаңарту мен салу) |
114 |
3,2 |
| 4. |
Орталықсыздандырылған сумен жабдықтау жүйесі барлары |
2958 |
82,4 |
|
Барлығы |
3 592 |
100 |
Жалпы, 2002 – 2010 жылдарға арналған «Ауыз су» бағдарламасын іске асыру кезінде бюджет қаражатын тиімсіз пайдалану, су құбырларын сапасыз салу мен қайта жаңарту, жөндеу-салу жұмыстарын орындау мерзімдерінің бұзылуы және ауыз судың сапасын қамтамасыз етпеу фактілері орын алған.
Оның басты себебі сумен жабдықтау жүйесін дамыту мен жаңғырту жұмыстарын жоспарлау кезінде орталық және жергілікті атқарушы органдардың жүйелі тәсілі мен тиісті өзара іс-әрекетінің болмауы болып табылады.
Республикалық және жергілікті бюджеттерден қаржыландыру үнемі басымдықтарға сәйкес жүргізілмеді. Нәтижесінде, кейбір жағдайларда ауқымды бюджет қаражатына салынған объектілер тұрып қалып, ал басқалары қаржыландырудың жетіспеуі салдарынан азғантай бөлшектермен қайта жаңартылып жатты.
Сонымен қатар, 2002 – 2010 жылдарға арналған «Ауыз су» бағдарламасын іске асыру нәтижелеріне жасалған талдау ауыл халқын ауыз сумен жабдықтау мәселесінде пайдалану кәсіпорындарының болмауы немесе олардың жеткілікті дәрежеде материалдық-техникалық жабдықталмауы тежеуші факторлардың бірі болды.
Статистика агенттігінің деректері бойынша 2009 жылы қалалық жерлерде желілерінің жалпы ұзындығы 12 455,8 километр болатын 186 су бұру кәсіпорындары бар, олардың 8 712 километрі немесе 70% жөндеуді қажет етеді.
Су бұру инфақұрылымына қосылу деңгейінің ауқымы қалаларда өте кең, Аякөз қаласында – 12 %, Сәтпаев қаласында – 98 %-ға дейін. Облыс орталықтарында және Астана мен Алматы қалаларында су бұру жүйесіне халықтың 60–94 %-ы қосылған. Риддер, Зырянов, Қаратау, Сәтпаев, Жезқазған, Жаңатас сияқты өндірістік бағыттағы көптеген қалаларда су бұру жүйесіне қосылу деңгейі жоғары – 90 %-дан асады.
Бұл ретте, суды бұрумен бірге қалалық тұрғын үй қорының жалпы алаңының үлес салмағы республика бойынша орташа 73,4 % құрайды.
39 қала мен кентте тазалау құрылыстары мүлдем жоқ, тиісінше сарқынды судың төгіндісі тазалаусыз жүзеге асырылады.
Барлық сарқынды су көлемінен тазаланудан өтетін, нормативтік талаптарға дейін 64 %-ы жеткізіледі, тазаланбаған сарқынды судың қалған 36 %-ы, мәселен Тараз қаласында тікелей сүзгілеу алаңына, Көкшетау, Орал, Петропавл, Қостанай қалаларында жинағыштарға ағызылады.
Жұмыс істеп тұрған құрылыстардың көпшілігі қазір өзінің пайдалану ресурстарын сарқыған және жөндеуді талап етеді, басқалары – артық жүктемемен жұмыс істейді, ол сарқынды суларды тазалау технологияларының жобалық деректеріне сәйкес келмеуіне әкеліп соғады.
Мәселен, Қызылорда, Маңғыстау, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан сияқты облыстарда жеткіліксіз тазаланған сулардың пайызы 39-дан 72%-ға дейін жетіп отыр.
Бұл қолданыстағы тазалау құрылыстарының артық жүктемемен жұмыс істейтінін көрсетеді.
Мұндай тазартылған сарқынды су жинағыштары жиі-жиі өзінің шекті белгілеріне дейін толып, су объектілеріне және елді мекендерге және қоршау бөгеттерінің авариялық жарылу қаупін туғызады.
Сондай-ақ су бұру желілерінің негізгі қорлары тозуының салдары аварияның жоғарғы деңгейі болып табылады, мәселен 2009 жылы республика бойынша орташа алғанда 1 километрге 0,2-ден 29,5 аварияға дейін құрады.
Өнеркәсіптік кәсіпорындардың сарқынды суларының едәуір көлемі тікелей қалалық тазалау құрылыстарына түседі, олар өнеркәсіптік сарқынды суларды тазалауға есептелмеген. Соңғы уақытта тұрмыстық сарқынды суларда шетелде өндірілген жуу заттарының сарқынды суы көп болып отыр, оларды тазалау қиын және табиғи ортаға зиянды әсерінің сақталу кезеңі ұзақ әрі тиісінше су көздерін ластайды.
Қоршағанортаминінің деректері бойынша қазіргі уақытта 43 ірі өнеркәсіптік кәсіпорнының сарқынды суы төгінділерінің 50 %-ы қойылған талаптарға сәйкес келмейді, су бұру жүйесіне төгінділердегі зиянды заттардың шоғырлануы шекті жол жіберілетін нормадан асып кетеді. Тұтастай, республикадағы көптеген елді мекендердің су бұру жүйесінің негізгі қорларының тозуы 40–70%-ға, ал кейбіреулерінде 100%-ға дейін жетеді.
Статистика агенттігінің деректері бойынша 2009 жылы ауылдық жерлерде жалпы ұзындығы 2 075,5 километр болатын, су бұру желісі бар 163 кәсіпорын жұмыс істейді, бұл ретте 1 452 километр жөндеуді талап етеді.
Су бұру жүйесі бар ауылдық тұрғын үй қорының жалпы алаңының үлес салмағы республика бойынша орташа 8,8%-ды құрайды.
Ауылдық елді мекендердегі сарқынды сулардың барлық көлемінен нормативтік деңгейге дейін 45,4% тазартылады, қалған 54,6% тазартылмаған сарқынды сулар.
Бұдан бұрын ауылдарда су бұру объектілерінің құрылысына қажетті деңгейде назар аударылмаған, яғни сумен жабдықтау басымдық болып табылған. Су бұру жүйелері аудандық орталықтарда және ірі кенттерде салынған. Ал сарқынды суларды әкімшілік-шаруашылық ғимараттардан, мектеп, аурухана және көп этажды құрылыстардан ғана бұру жүзеге асырылған.
Қазіргі таңда, ауылдық кенттерде шығарылатын (ассенизациялық) қалдықтарды жоюдың жүйесі басым, кәріздік (ағым) аз пайызбен – 3–5% шамасында қамтылған.
Сонымен қатар, кенттердің санитарлық жағдайы сумен жабдықтау бойынша алдағы шығындарды есепке ала отырып, су бұрудың орталықтандырылған жүйесінің құрылғыларынсыз қоғамдық және өндірістік объектілерде жергілікті тазалау құрылыстарын, септиктерді жетілдіру жолымен бірінші кезеңде жақсартылуы мүмкін.
Сапасыз құрылыс себептерінің бірі сумен жабдықтау мен су бұру жүйелерінің жобалау-сметалық құжаттамасының әзірлену деңгейінің төмендігі болып табылады.
Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің деректері бойынша бүгінгі таңда сараптамаға ұсынылатын жобалардың жартысы дерлік мемлекеттік құрылыс нормалары мен қағидаларының талаптарына сәйкес келмей, пысықтауға қайтарылуда.
Тек 2009 жылдың өзінде жобаларда 326 мыңнан астам әр түрлі кемшіліктер мен жобалау нормаларынан ауытқу анықталған. Негізінен, жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеумен сумен жабдықтау және су бұру объектілерін жобалау тәжірибесі жоқ ұйымдар айналысады.
Қазіргі уақытта «Лицензиялау туралы» Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 11 қаңтардағы Заңына сәйкес субъектілерді, оның ішінде сумен жабдықтау және су бұру саласындағы жобалауды лицензиялау облыстық (Астана және Алматы қалалары) жергілікті атқарушы органдардың құзыретіне кіреді.
Қазақстан Республикасы Құрылыс және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық істері агенттігінің деректері бойынша 2010 жылдың 1 қаңтарында Қазақстанда жергілікті атқарушы органдар жобалау жұмыстарын өткізуге 12 мың лицензия берген. Бұл ретте, 50-ден аспайтын ұйым сумен жабдықтау объектілерін жобалауға маманданған және жақсы өндірістік базасы мен білікті мамандары бар.
Жобалау-іздестіру жұмыстары деңгейінің төмендігі құрылыс жұмыстарының едәуір қымбаттауына, ал кейде оны жүргізудің мүмкін еместігіне алып келеді. Сумен жабдықтау объектілерін салу немесе қайта жаңарту жұмыстары сапасыз жасалған жобалау-сметалық құжаттама (бұдан әрі – ЖСҚ) негізінде жоспарланып жүргізілген жағдайлар орын алған.
Нәтижесінде жаңадан салынған желілер 1 – 2 жыл істеп, пайдаланудан шығады. Сумен жабдықтау объектілерін жер бөлінісінің және электрмен жабдықтау жүйелеріне қосу мәселелері шешілмей аудандық әкімдіктер әзірлеген ЖСҚ бойынша салу орын алған фактілері болды.
Қазіргі кезде сумен жабдықтау және суды бұру жүйелерін жобалаған кезде жобаларға алыс және жақын шетелдік технологиялар, материалдар және жабдықтар қолданылады.
Сонымен қатар, сумен жабдықтау және су бұру объектілерін жобалаған кезде алыс шетел және отандық өндірушілердің тиімсіз технологиялары негізінде үлгілік жобалар қолданылады, оларда энергия тиімділігі жоқ, бірақ бір артылықшылығы бар – бағасы арзан.
Осыған байланысты, технологиялық шешімдері бар, қазіргі уақыттағы жабдықтарды шығаратын, бәсекелестігі бар отандық өндіруші нарығын құрып, қазіргі және болашақтағы өндірісті қолдайтын және ұзақ мерзімді кепілдігі бар отандық кәсіпорындардың өнімін қолдау қажет.
Бұдан басқа бүгінгі күні ғимарат салу сметаларында іске қосу-баптау жұмыстарының шығыны мүлдем жоқ, бұл объектілерді пайдалануға беруде және оларды одан әрі пайдалануда кері әсер етеді. Көбінесе баптаусыз қабылданған күрделі объектілерге қызмет көрсетілмейді және жұмыс істемейді.
Жер асты су объектілері суының сапасы жер үсті суынан едәуір жоғары, сондықтан оларды ауыз сумен жабдықтау көздері ретінде пайдаланған тиімдірек. Соған қарамастан, елді мекендердің елеулі бөлігі жер асты суларын ауыз су және шаруашылық-тұрмыстық мақсатта пайдаланбайды.
Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің Геология және жер қойнауын пайдалану комитетінің деректері бойынша республикада 2009 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мемлекет теңгерімінде тұрған жер асты суларының 1282 кен орны барланған.
Барланған ауыз судың пайдалану қоры республиканың жиынтық қажеттілігінен 2 есе артады және тәулігіне адам басына 1,12 м3 құрайды.
Сонымен қатар, жер асты суларының барланған қорларын игеру баяу қарқынмен жүргізіліп жатыр, ал соңғы жылдары республиканың бірқатар өңірлерінде мүлдем дерлік тоқтатылған. Көптеген жер асты суларының кен орындары 10 – 15 жыл қатарынан пайдаланылмай келеді, ал жекелеген жағдайларда олардың пайдалануға берілу мерзімінің кешіктірілуі 25 – 30 жылды құрайды.
Сондықтан, барланған қорлар халықтың ауыз суға деген қажеттілігін толық көлемде қамтамасыз ете алмайды.
Бұдан басқа, қазіргі уақытта барланған кен орындарының жалпы санынан (1282) 402 кен орны ғана пайдаланылуда (алынатын судың көлемі тәулігіне 2,0 млн. текше метрді құрайды), ол халықтың ауыз суды тұтынуының жалпы теңгерімінде 56 %-ды құрайды.
Келтірілген фактілер жер асты су көздерінің қолда бар әлеуетін толық көлемде пайдаланбауының куәсі болуда.
Пайдалану ұңғымаларын орналастыру көптеген жағдайда есептік схемаларға сәйкес келмейді, бақылау тораптары жоқ, бұл жер асты су көздері қорының тауысылуына әкелуі мүмкін.
Жалпы сумен жабдықтаудың барлық жер үстіндегі көздері соңғы жылдары антропогендік сипаттағы әр түрлі заттармен айтарлықтай ластанғанын және олардың көбінің су сапасы нормативтік талаптарға сай келмейтінін атап өткен жөн.
Аумағы бойынша жер асты суларының тым тепе-тең бөлінбеуі және әртүрлі сапа оларды шаруашылық қызметке толық тартуға мүмкіндік бермейді. Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрлігінің деректері бойынша республика шеңберінде жер асты суларының 700-ден аса әлеуетті ластану көзі табылды. Жер асты сулары сапасының нашарлану қаупі 10 шақты елді мекенде, жүзден аса су көзінде және шаруашылық-ауыз сумен жабдықтауға арналған бірқатар жер асты суларының су жинағыштарда анықталды.
Қазіргі уақытта 291 бақылау пункті жер үсті суларына мониторинг жүргізеді. Сонымен қатар, Дүниежүзілік Метеорологиялық Ұйымның талабы бойынша Қазақстанда желі 740 гидрологиялық бекеттен тұруы қажет. Осыдан жер үсті суларының сапасын бақылау үздіксіз бақылауды бұзумен өтеді деген қорытынды жасауға болды. Бірнеше жылдар бойы көптеген су объектілерінде тіптен бақылау жүргізілмеген.
Сумен жабдықтау жүйесіндегі құбырлардағы су сапасын бақылау маңызды проблема болып табылады. Ауыз су сапасын бақылайтын санитарлық-эпидемиологиялық зертханалардың жабдықтары, әсіресе ауылды мекендерде тіптен жаңартылмайды. Қалалық су арналары өз қаражаты есебінен зертханаларын ұстап тұра алса, аудандық санитарлық-эпидемиологиялық қызметтерде мұндай зертханалар мүлдем жоқ немесе уақыт талабын қанағаттандырмайды, тікелей су өткізу жүйесіндегі су сапасының автоматтандырылған үздіксіз бақылау құралдары мүлдем қолданбайды.
Бұрын атап көрсетілгендей, су шаруашылығы секторына сумен жабдықтау желілерінің тозуы мен су шаруашылығы секторы кәсіпорындарының активтерін жаңартуға және жаңғыртуға жұмсалатын қаржының жетіспеушілігі туралы мәлімдейтін нормативтік техникалық шығындар жоғары деңгейге тән.
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша 2005–2009 жылдар кезеңдерінде сумен жабдықтау мен су бұру қызметін көрсетуге ел бойынша тарифтер орташа 27 теңгеден 33,8 теңгеге дейін көтерілді.
Осыған байланысты, сумен жабдықтау саласындағы табиғи монополиялар субъектілері қызметтеріне тариф белгілеумен байланысты мәселелерге басты назар аудару қажет.
Сумен жабдықтау саласындағы жағдай, сонымен қатар суды тиімсіз пайдалану проблемасына байланысты күрделене түсуде.
Осылайша, бүгінгі таңда ауыз суды пайдалануда тарифтің төмен деңгейіне қатысты дамыған елдерге қарағанда бүгінгі күні Қазақстанда жан басына шаққанда 2345 м3 құрайды, Еуропада бұл көрсеткіштер жылына 455,5 м3 құрайды.
Сол себепті, бүгінгі таңда сумен жабдықтау қызметтерін жеткізушілерді өз шығындарын қысқартуға ынталандырумен бірге, тұтынушылардың суды ұтымды пайдалануға, оның ішінде суды есептеу аспаптарын орнату жолымен ынталандыру, суды үлесті пайдалану нормаларын төмендету, пайдаланылған су көлеміне байланысты және тұтынушылар топтары бойынша сараланған тарифтерді енгізу мәселесі де өткір тұр.
Тұтынушы топтарға сараланған тарифтерді қолдану Алматы қаласы мен Ақмола облысының су арналарының жұмысын үлгі ретінде көрсетуге болады. Екінші жылдың өзінде заңды тұлғалардың суды тұтынуы төмендегені байқалды.
Қолданған су көлеміне сай сараланған тарифтерге – яғни екінші кезеңге өту қажет. Егер де заңды тұлғаларға қатысты мәселенің түсініктілігі белгілі болса, онда осындай тарифтерді халыққа қолданған кезде, қызметтерді тұтынушылар сияқты пайдалану орындарында барлық тетіктері мен қатерлерін егжей-тегжейлі әзірлеу қажет. Нұсқаларды салыстыру, аспаптардың көрсеткіштерін қашықтан беретін су есептейтін автоматтандырылған жүйені енгізу немесе бірден бақылаушылар санын өсіру.
Сезімталдығы жоғары, нақтылығы төмен класты суды есептеудің арзан аспаптарын пайдалану, аспаптарды дұрыс құрастырмау, үйдің жалпы есептегіш құралының (ЖЕҚ) болмауы немесе оны олардың көрсеткіштерін елемеу, пайдаланылған суды 30 %-ға дейін дұрыс есептемеу-коммерциялық шығындарға әкеледі, тиісінше пайдаланушы кәсіпорындар елеулі түрде табысын жоғалтады.
Осылайша, 2011 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасы Табиғи монополияларды реттеу агенттігінің деректері бойынша қалалардағы суды есептеу аспаптарымен қамту деңгейі республика бойынша орташа есеппен 82 %-ды құрады. Ауылдық елді мекендерде суды есептеу аспаптарымен қамту 40 %-ға да жетпейді.
Тарифтік саясат — орта және ұзақ мерзімді бағдарламаларды іске асыруға арналған инвестицияларды өтейтін пайдаланушы кәсіпорындарының жұмыс өтімділігін қамтамасыз ететін сумен жабдықтау және су бұру қызметтерінің тарифтерін қалыптастыруға бағытталған болуы қажет.
Қазіргі уақытта пайдаланушы кәсіпорындар, жобалық ұйымдар, жергілікті және республикалық деңгейдегі мемлекеттік мекемелердің аппараттары, оқу орындары «Су ресурстары және су пайдалану» мамандығы бойынша білікті кадрларға тапшы.
Қазіргі уақытта, 7 ЖОО ҚР су секторы үшін кадрларды даярлауды қамтамасыз етуде: Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті – Алматы қаласы, Еуразия Ұлттық Университеті – Астана қаласы, Қызылорда мемуниверситеті, Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті – Шымкент қаласы, Шығыс Қазақстан Мемлекеттік техникалық университеті, Атырау және Тараз мемуниверситеттері.
Сала үшін мамандар «Су ресурстары және суды пайдалану» мамандығы шеңберінде даярланады, бұл ретте ағымдағы жылы 209 адам бакалавр бітіреді деп күтілуде. 2010–2011 жылдары мамандыққа берілген гранттар саны – 130. Қалалық сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін пайдалануға беру үшін ЖОО мамандар даярламайды.
Бұдан басқа, сумен жабдықтау және су бұру саласындағы мамандықтар бойынша 26 техникалық және кәсіптік білім беру оқу орнында, сондай-ақ 21 кәсіпкерлік лицейде және 5 колледжде кадрларды даярлау жүргізілуде, бұл ретте, 2008–2009 оқу жылдары «Сумен ресурстары және су пайдалану» мамандығы бойынша бітіргендер 19 адамды құрады.
Тұрақты ғылыми-техникалық прогресс инновациялық есептеу аспаптарымен сумен жабдықтау мен су бұрудың жаңғыртылған желісінің болуын талап ететінін ескере отырып, сала қазіргі уақытта суды есептеу аспаптарының жаңа жоғары дәлдікте жүргізе білетін сертификаттары бар жұмыскерлерді қажет етеді.
Сезімталдығы жоғары, нақтылығы төмен классты суды есептеудің арзан аспаптарын пайдалану, үйге ортақ есептеу аспаптарының жоқтығы, аспаптарды дұрыс монтаждамау пайдаланылған суды дұрыс есептемеу коммерциялық шығындарға әкеледі, тиісінше пайдаланушы кәсіпорындар елеулі түрде табысын суды тұтынушыға қойылған құнынан оншақты пайызын жоғалтады.
Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің деректері бойынша геология саласы және су секторы саласы гидрогеолог мамандарына аса зәру. Соңғы жылдары жоғары білікті инженер-гидрогеолог мамандарын даярлау тоқтатылған, қазіргі жоғары білім сыныптамасында мұндай мамандық қарастырылмаған.
Бүгінгі күні бұл саладан кадрлар көптеп кетуде. Негізінен салада жұмыс істейтін инженер-техник қызметкерлерінің білімі қажетті біліктілікке сай келмейді. Сонымен бірге республикада, жалпы, кадрларды қайта даярлау және біліктілігін арттыру жүйесі жоқ.
Жалпы, өткен кезеңде мемлекеттің халықты ауыз сумен жабдықтауға және су бұруға бағытталған іс-шараларды іске асыруы кезінде мынадай кемшіліктер анықталды:
сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жаңғырту мен дамыту жұмыстарын жоспарлаған кезде жүйелік тәсіл мен орталық және жергілікті атқарушы органдардың қажетті өзара іс-қимылының болмауы;
су қорының (ашық су айдыны) шектеулі болуына байланысты сумен және суды бұру мәселесін шешуде кешенді тәсілдің жоқтығы;
сумен жабдықтау және су бұру жобаларын іске асыру барысы мониторингінің болмауы;
сумен жабдықтау және су бұру жобалары ЖСҚ әзірлеу деңгейінің төмендігі;
жер асты суларының қорларын растамай сумен жабдықтау жобаларын іске асыру;
тұтынушыларға берілетін судың есепке толық алынбауы;
кәсіпорындардың сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін қайта жаңартуға және жаңғыртуға жұмсалатын инвестициялық ресурстарының жеткіліксіздігі;
сумен жабдықтаудың және су бұрудың қолданыстағы жүйелерін техникалық пайдаланудың қажетті деңгейінің болмауы;
білікті кадрлардың тапшылығы мен тұрақтамауы және салалық мамандарды даярлау мен біліктілігін арттыру жүйесінің жоқтығы.
2-кесте
| Күшті жақтары |
Әлсіз жақтары |
Қатерлер (Тәуекелдер) |
Мүмкіндіктер |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
| мемлекеттің қолдауы |
су шаруашылығы секторының құрылысын және қайта жаңғыртылуын жоспарлауда |
сумен жабдықтау және су бұру жүйесі жобаларын іске асыруда бюджет қаражатын тиімсіз |
жеке инвестициялар тарту |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
|
жүйелі тәсілдің болмауы |
пайдалану |
|
| сумен жабдықтау және су бұру желілерінің қолданыстағы инфрақұрылымы-ның болуы |
сумен жабдықтау және су бұру желілері тозуының жоғары деңгейі; жаңа және қолданыстағы сумен жабдықтаудың және су бұру жүйелерінің құрылысына және қайта жаңартуларға мемлекеттік инвестициялардың жеткіліксіздігі, ауылдық жерлерде мамандандырылған пайдаланушы кәсіпорындар мен ұйымдардың болмауы |
сумен жабдықтау және су бұру объектілерінің қанағаттанғысыз техникалық жай-күйі; аварияның өсуі; тәулік бойы су берудің болмауы; тұтынатын су сапасының нашарлауы. |
сумен жабдықтау және су бұру жүйелерінің техникалық жай-күйін жақсарту; суды тазалау және суды әзірлеу шығындарын ұлғайту, материалдық – техникалық базаны жарақтандыру арқылы пайдалану қызметін жетілдіру |
| су шаруашылығы секторының өтімділігі |
инновациялық-инвестициялық жобаларды іске асыруға жеке операторларды тартудың төмен деңгейі, біліктілігі жоғары мамандардың болмауы |
инновациялық-инвестициялық жобаларды енгізудің болмауы, қабілетті жас мамандарды жұмысқа тарту тетігінің болмауы |
сумен жабдықтау және су бұру саласындағы бизнес ортаны дамыту; Мемлекеттік-жеке әріптестік (бұдан әрі – МЖӘ) шартында жүзеге асырылатын инновациялық-инвестициялық жобаларды іске асыруға жеке операторларды тарту |
| сумен жабдықтау және су бұру |
қолайсыз инвестициялық |
инфляцияның өсуі; халықтың |
шетел инвестицияларын |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
| объектілерін дамытуға және жаңғыртуға шетелдік қаржы институттарының мүдделілігі |
ахуал; ауыл халқының төлем қабілеттілігінің төмендігі; сумен жабдықтау және су бұру желілері тозуының жоғары деңгейі; халықтың төмен тығыздығы және ауқымды қашықтықтарға су тасымалдау үшін су тарту құрылысының қажеттілігі |
әлеуметтік наразылығы |
тарту мүмкіндігі; МЖӘ тетіктерін дамыту; тариф белгілеудің прогрессивті әдістерін қолдану |
| сараланған тарифтерді пайдалану |
5 және одан ұзақ жылдарға арналған ұзақ мерзімді тарифтердің болмауы және орта мерзімділер санының аз болуы |
инфляцияның өсуі, халықтың әлеуметтік наразылығы |
аз қамтылған азаматтарға мемлекеттік қолдау көрсету |
| су факторына байланысты науқастануларды төмендету |
пайдаланушы ұйымдардың болмауы |
сумен жабдықтау және су бұру жүйелері жабдықтарының қызмет мерзімінен бұрын істен шығуы |
әрбір ауданда пайдаланушы ұйым және әрбір ауылдық елді мекенде пайдаланушы топ құру |
| жер асты тұщы су қорының жеткілікті деңгейі |
ел аумағындағы жер асты су қорларының бірдей бөлінбеуі, жер асты тұщы суларының қазіргі қорын жеткілікті пайдаланбау |
ұңғымаларды пайдалану режимдерін бұзу нәтижесінде жер асты су көздерінің сапасының төмендеуі, иесіз гидрогеологиялық ұңғымалар санының көптігі, жер асты суларының |
иесіз гидрогеологиялық ұңғымаларды шаруашылық айналымға тарту, жер асты тұщы суларының жаңа кен орындарын игеру; су қорғау, техникалық және санитарлық іс – |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
|
|
техногендік ластануы |
шараларды іске асыру; су тазалау станцияларында суды өңдеу технологияларын жетілдіру; жер асты суын жинау және мониторингілеу, тасымалдау және суды бөлу жүйелерін дамыту |
4. Мақсаттар, міндеттер, нысаналы индикаторлар және бағдарламаны жүзеге асыру нәтижелерінің көрсеткіштері
1. Бағдарламаның мақсаты
Халықты сапалы ауыз сумен және су бұру қызмет көрсетумен қамтамасыз ету.
2. Нысаналы индикаторлар
Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу көрсеткіштерді аралық нәтижелермен салыстыру және өлшеу арқылы мынадай индикаторлар бойынша анықталатын болады:
ауылдық жерде орталықтандырылған сумен жабдықтауға қол жеткізуді АЕМ-нің жалпы санының 80 %-на, шағын қалаларда – 100 % қамтамасыз ету;
ауылдық жерде орталықтандырылған су бұруға қол жеткізуді ауылдық елді мекендердің жалпы санының 20 %-на, қалаларда 100 %-ға қамтамасыз ету;
2020 жылы 64,5 %-дан 100 %-ға дейін тазалау құрылғыларынан өткен жалпы сарқынды сулар көлемінде нормативтік мәніне дейін тазартылған сарқынды сулар үлесін ұлғайту.
әр аудан орталығында сумен жабдықтау және су бұру объектілерінің мамандандырылған пайдаланушы ұйымдарын құру;
пайдаланушы кәсіпорындар жұмысының тиімді өтемділігін қамтамасыз ету;
жеке капиталдың қатысуымен, оның ішінде концессиялық келісімдер және басқа да шарттар негізінде су шаруашылығы кәсіпорындары санының 2015 жылға дейін 20 бірлікке өсуі;
суды есептеу ЖЕҚ аспаптарымен қалаларда 100 % және АЕМ-де 80 %-ға қамту;
сумен жабдықтау және су бұру жобаларын іске асыру кезінде қазақстандық өнім мен технологиялар көлемін пайдалануды 60 %-ға жеткізу;
3000-нан астам АЕМ-ді жер асты суы қорымен қамтамасыз ету;
қалалар және ірі елді мекендер үшін қорларды қайта бағалау мақсатында 165 кен орынына және топтық су құбырлары үшін 15 кен орынына одан әрі барлау жүргізу;
86 қалада және 6943 АЕМ-де сумен жабдықтау жобаларын мониторинг жүйесімен қамту;
аудандық мамандандырылған пайдаланушы кәсіпорындарға жабдықтар, машиналар мен механизмдер сатып алуға жергілікті бюджеттен кезең-кезеңімен қаражат бөлу.
Алдағы жылдары машиналар мен механизмдерді сатып алу кәсіпорынның шаруашылық қызметі есебінен тарифтерде қажетті шығындарды ескере отырып, жүзеге асырылуы қажет.
3. Бағдарламаның міндеттері
1. Сумен жабдықтаудың және су бұрудың жаңа объектілерін салған және қолданыстағыларды қайта жаңғыртқан кезде жүйелі тәсілді енгізу.
2. Қалалық жерлерде сумен қамтамасыз ету мен су бұрудың орталықтандырылған жүйесін және ауылдық елді мекендерде жергілікті жүйелерді (септик) салу және қайта жаңарту.
3. Сумен жабдықтау және су бұру шаруашылығы секторының инвестициялық тартымдылығын арттыру және оны қаржыландыруға жеке капиталды барынша тарту.
4. Су секторын реттеу саласында нормативтік құқықтық базаны жетілдіру.
5. Елді мекендердің сумен жабдықтау мен су бұру жүйесін тиімді және рентабельді пайдалануды қамтамасыз ету.
6. Халықты ауыз сумен қамтамасыз ету үшін жер асты суларының әлеуетін барынша пайдалану.
7. Сумен жабдықтау және су бұру жүйелерін жобалау сапасын арттыру.
8. Сумен жабдықтау және су бұру жүйесі жай-күйінің мониторингі жүйесін құру.
9. Жер асты және жер үсті сулары сапасының мониторингі жүйесін құру.
10. Су шаруашылығы ұйымдары жұмысының өтемділігін қамтамасыз ету үшін тариф белгілеу.
11. Сумен жабдықтау және су бұру жобаларын іске асыру кезінде қазақстандық қамтуды дамыту.
12. Саланы кадрмен қамтамасыз ету.
| № |
Нәтиженiң көрсеткiшi |
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
2019 |
2020 |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
| Қалалар бойынша |
| 1 |
Қалалардағы орталықтандырылған сумен жабдықтауға рұқсат, |
82 |
84 |
85 |
86 |
87 |
88 |
90 |
93 |
97 |
100 |
| 2 |
Республика қалаларындағы орталықтандырылған су бөлуге рұқсат |
73 |
75 |
78 |
81 |
85 |
88 |
90 |
93 |
97 |
100 |
| 3 |
Деңгейі нормативтiк — тазалалған су |
64 |
66 |
71 |
76 |
81 |
86 |
90 |
93 |
97 |
100 |
| 4 |
Капиталды бөлiндiнiң қатысуы бар су шарушылық кәсiпорындарын ың саны, соның iшiнде концессия келiсiмдерiнiң негiзi, 20 орында. |
— |
4 |
— |
— |
16 |
— |
— |
— |
— |
— |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
| 5 |
Орташа және (26 орын) ұзақ мерзiмдi тариф өткен су арналарының саны |
8 |
9 |
4 |
2 |
2 |
1 |
|
|
|
|
| 6 |
Қалалардағы есепке алудың жеке құралдарының тұрғынының қамтуы, |
76 |
89 |
100 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
| 7 |
Сумен жабдықтау объекттерi, 1 километрлерге апаттарының санына апаттық. желiлер |
0,6 |
0,5 |
0,5 |
0,5 |
0,4 |
0,4 |
0,4 |
0,4 |
0,3 |
0,3 |
| 8 |
Желiлердiң 1 километрлерiне апаттарының водоотведе, саны объекттегi апаттығы |
0,3 |
0,3 |
0,3 |
0,2 |
0,2 |
0,2 |
0,2 |
0,1 |
0,1 |
0,1 |
| 9 |
Нормативтiк жоғалтуларын деңгейі, |
40 |
35 |
30 |
25 |
19 |
19 |
18 |
17 |
16 |
15 |
| 10 |
Жер асты суларының зерттелген қайта бағалауын мақсатымен қарсы барлау, бiр жылдағы саны |
— |
35 |
35 |
35 |
35 |
35 |
5 |
— |
— |
— |
| 1 |
2 |
3 |
4 |
5 |
6 |
7 |
8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
| По СНП |
| 1 |
Ауылшаруашылық жердегi орталықтандырылған сумен жабдықтауына рұқсат, |
42,5 |
45 |
48 |
51 |
54 |
61 |
65 |
70 |
75 |
80 |
| 2 |
Су бөлудiң қызметтерiне рұқсат |
8,8 |
9 |
10 |
11 |
12 |
13 |
15 |
17 |
18 |
20 |
| 3 |
Мамандандырылған қолдану кезiндегi ұйымдардың әрбiр аудан орталығындағы сан, бiр жылдағы саны |
— |
40 |
60 |
61 |
— |
— |
— |
— |
— |
— |
| 4 |
Снпқа ауыз суды есепке алуының құралдарының тұрғынының қамтуы, |
28 |
34 |
38 |
41 |
55 |
61 |
67 |
72 |
76 |
80 |
| 5 |
Снп, жер асты суларының мұңсыз қорлары, бiр жылдағы қосымша саны |
341 |
249 |
302 |
330 |
330 |
330 |
330 |
330 |
330 |
330 |
5. Бағдарламаны iске асыруы
Бағдарламаны іске асыру шараларына табиғи монополияларды реттеу бойынша Қазақстан республикасының ауыл шаруашылығының министрлiгi, Қазақстан республикасының айналадағы ортаны қорғауын министрлiк, индустрияның министрлiгi және Қазақстан республикасының жаңа технологиялары, экономикалық даму және Қазақстан республикасының саудасының министрлiгi, Қазақстан республикасының агенттiктерi, Қазақстан республикасының құрылыс істер агенттiгi және тұрмыстық-коммуналдық шаруашылық және жергілікті органдар қатысады.
Бағдарламаның iске асыруы келесi кезеңдерде iске асады және, сәйкесiнше есептер ұйғарылады:
2011–2015 жылдар 1 кезең.
Ауылшаруашылық жердегі орталықтатандырылған сумен жабдықтаудың 54 % -і ауылшаруашылық елді мекеннің, 87% қаланың рұқсатын қамтамасыз ету. Ауылшаруашылық жердегi орталықтандырылған су бөлуiне — 12%, қалалардағы — 85%. Рұқсаттың қамтамасыз ету.
2016–2020 жылдар 2 кезең. Ауылшаруашылық елді мекеннің ортақ санының 80% орталықтандырылған сумен жабдықтауын қамтамасыз ету және қаланы – 100%. Ауылшаруашылық елді мекенді -20, қаланы -100 орталықтандырылған су бөлумен қамтамасыз ету.
Бағдарламаның iске асырылуы 2011 жылдан 2020 жылдарға дейiнгі алдағы мерзiмде тұрғындарды ауыз сумен және су бөлудi қамтамасыз етуi бойынша бюджеттiк құралдардың тиiмсiз және рационал емес қолдануының айғақтарының рұқсат бермеуi, талғаулы және үнемдi шешiмдердi iздестiрудi кеңейтуді келесi мақсаттар бағыттар бойынша iске асады:
1. Құрылыста жүйелік амалды еңгізу және сумен жабдықтау мен су бөлулерін қалпына келтіру.
2. Сумен жабдықтау және су бөлудiң объекттерiнiң сумен жабдықтауды су шарушылық сектордың инвестициялық тартымдылығы және су бөлудi жоғарылату және қаржыландыруға капиталды бөлiндiсiнiң максимал тартуы.
3. ГЧП экономикалық қисынды үлгiлерiне енгiзуi.
4. Қалалық және ГЧП үлгiсiндегi ауылшаруашылық жерiндегi сумен жабдықтау және су бөлудiң кәсiпорындарының кезеңдi аудармасы.
5. Сумен жабдықтау және су бөлудi саладағы нормативтiк заңға сүйенген және нормативтiк-техникалық базасының әбден жетiлдiруi.
6. Сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң күйге барлауды жүйенiң жасауы.
7. Ауыз суды тұрғынның қамтамасыз етулерi үшiн жер асты суларының максимал қолдану потенциалдары.
8. Сумен жабдықтауды жүйенiң жобалауының сапасы және су бөлудi жоғарылату және сумен жабдықтауды сала және су бөлуде қазақстандық мазмұнның дамытуы.
9. Кадырлық саланы қамтамсыз ету.
1. Жүйелiк амалдың енгiзуi құрылыста жаңа сумен жабдықтаулар және қалпына келтiруiнiң жұмыс iстейтiн су бөлулерiнiң объекттерi
Қалпына келтiруiнiң сумен жабдықтаудың жаңа объекттерi және қолдану жүйелiк амал болуға жұмыс iстейтiн су бөлулерiн құрылыс жұмсалатын бюджеттiк құралдардың тиiмдi қолдануы мақсаттарындағы.
Жүйелiк амал сөзсiз тексерудi өткiзу, сонымен бiрге ауылшаруашылық және қалалық сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң ағымдағы күйдi дәлелдеуiн ғылыми-техникалықпен және ауылшаруашылық және қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының үйлесiмдi тiзiмдерiнiң құрастыруды ойлайды.
2. Қалалық сумен жабдықтау және су бөлулер жүйелері үшiн
Қалалық жердегi жүйелiк амалдар келесiдей:
1. Сумен жабдықтау және су бөлу жобаларының алдын ала тiзiмiн құрастыру.
2. 54 қалада сумен жабдықтау және су бөлу жүйелерiнiң тексеруiн өткiзу (2011 жылдың бiрiншi жарты жылдығында аяқтаумен) Сумен жабдықтау және су бөлудiң 56 қалалық жүйелерiнiң (2013 жылда 2011 жылдың екiншi жарты жылдығында және аяқтауды жұмыстың алдымен) су бөлуiнiң қалалық жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемелерiнiң өңдеу өткiзiлген тексерудiң нәтижелерi бойынша
3. Тексеру және сумен жабдықтау және су бөлудiң қалалық жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемесi бар қатал сәйкестiгiнде нәтижелер болған жағдайданың сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының Бiртұтас тiзiмiнiң құрастыруы.
4. Сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының алдын ала тiзiмiнiң бекiтуi
1. Сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының алдын ала тiзiмiнiң құрастыруы жоспарлалатын қаржы жыл алдыңғы жылдың бiрiншi тоқсанында алдағы қаржы жылына жергiлiктi атқарушы органдардың бюджеттiк мәлiмдемелерiнiң негiзiнде тұрғын-үй құрылысы және коммуналдық шаруашылықтың iстерi бойынша агенттiкпен iске асырады. Iшiрлiк сумен жабдықтау және (бұдан әрi — тiзiм) су бөлудiң жобаларының алдын ала тiзiмiне қосуы керек: жер асты суларының Запасоволарының қолдану кезiндегi кәсiпорын немесе ұйымның Псд болатын бар болулары, растауы жобалар. Сонымен бiрге, сумен жабдықтаулар және су бөлуiн жобалардың таңдауын негiзгi белгiмен жергiлiктi атқарушы органдарының Қазақстан республикасының заң қойылған ретiнде жақтанның сөзсiз бiрлесiп қаржыландыруы болуы керек.
Тiзiмге сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының таңдауы және қосынды келесi белгiлерге сәйкес iске асуы керек:
1) сумен жабдықтаумен және су бөлумен нақты қамтамасыздық;
2) экологиялық сараптаманы бар болу.
2. (бұдан әрi — ГНП) пункт 2010 жыл басталған қалалық су бөлулерiн сумен жабдықтаудың жүйелерiнiң тексеруiн жалғасы
Тексеру бойынша шаралар: сумен жабдықтау, су бөлудiң қазiргi жүйелерiнiң техникалық күйi туралы бастапқы деректердiң жиыны, шалағай су тартқыштар бойынша жер астындағы және гидрология шешiмдерi бойынша диагностикалаудың әдiстерiнiң қолдануымен және гидрогеологиялық шешiмдердiң құрастыруы.
Iстелiнген шаралардың нәтижесiмен ғимарат және имараттардың техникалық күйi СН РК 1.04–04–2002 сәйкес тексеру объекттiң күйi туралы сумен жабдықтауды жүйенiң тексеруi, су бөлудi акт және техникалық шешiм болады.
Тексерудi орындауға талаптар Қазақстан республикасының агенттiгiмен құрылыстың iстерi бойынша нығайтылады және техникалық тапсырманың түрiндегi шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен
Тексерудiң нәтижелерi, оның индустрияның министрлiктерiмен келiсуден кейiн және жаңа технологиялар және Қазақстан республикасының айналадағы ортаны қорғауы Қазақстан республикасының агенттiгiмен құрылыстың iстерi бойынша елестетуi керек және экономикалық дамуды министрлiк және саудадағы есептеу нәтижесiнiң түрiндегi шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығы, Қазақстан республикасының қаражаттары
Қолдану кезiндегi кәсiпорындар тексерулерден кейiн негiзгi құралдардың қайта бағалауын жасауы керек
2011–2013 жылдардағы өткiзiлген (iрi және орташа қалалар) тексерудiң нәтижелерi бойынша сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемелерi жасалынады.
Сумен жабдықтаулар және қалалардың су бөлуiн жүйелердiң инвестициялардың дәйектемесi келесi болуы керек:
- өндiрiс көлемi және коммуналдық қызметтегi коммуналдық қызметтердiң тұтынуы, тарифтардың деңгейлерiнiң өсуiн болжау;
- таңдаудың белгiлерi және инвестициялық жобаларды iске асырудың басымдылығы;
- жаңғырту және коммуналдық сектордың дамытуының жобаларының қаржыландырулары көздер туралы ұсыныстардың өндiруiн;
- инвестициялық жобаларды ортақ тiзiм;
- жобалардың қаржыландырулары көздер туралы ұсыныс;
- енгiзу энергия және қор сақтаушы технологиялар;
- қазақстандық мазмұнның қамтамасыз етуi.
Сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемелерiне талаптар Қазақстан республикасының агенттiгiмен құрылыстың iстерi бойынша орнатуы керек және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен. Сумен жабдықтаулар және су бөлудi жүйелердiң инвестициялардың дәйектемелерiнiң өңдеуiн Қазақстан республикасының агенттiгi құрылыстың iстерi бойынша жүзеге асырады және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен сумен жабдықтаудың төңiрегiдегi және су бөлудi ұйымға мекемеге қарасты мемлекеттiк жоба-iзденулер арқылы. Келесi, инвестициялар дәлелдеулер негiзiнде, сумен жабдықтау және су бөлудiң қалалық жүйелерiнiң жеке бөлiмшелер және объекттерiне Псдты жасалады
3. Қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының Бiртұтас тiзiмiнiң құрастыруы тексеру және сумен жабдықтау және су бөлудiң қалалық жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемесi бар қатал сәйкестiгiнде нәтижелер болған жағдайда iске асады. Сонымен бiрге, жергiлiктi бюджеттерiнiң қойылған реттiң Қазақстан республикасының заңындағы бiрлесiп қаржыландыруы қалалығы сөзсiз шартын жерiндегi жобаларының тiзiмiнiң құрастыруында жақтан болады. Өлкелердiң арасындағы ерекшеленетiн құралдардың үлестiрiлуi өлкеде тұратын халық сан пропорционалдық iске асады. Бюджеттiк құралдар өлкенiң iшi қалаларды жiктеледi, келесi белгiлерге сәйкес:
- қалалардың халық саны;
- сумен жабдықтаумен және су бөлудi тұрғынның қамтуы;
- сумен жабдықтаудың желiлерi және жөндеу талап ететiн су бөлулердi еншi.
Сайып келгенде, сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының тiзiмiнiң құрастыруы құрылыстың iстерi бойынша Қазақстан республикасының агенттiгiмен iске асады және жергiлiктi атқарушы органдар және инвестициялардың дәйектемесiнiң нәтижелерiнiң мәлiмдемелерiнiң негiзiнде шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен
Жобалардың басымдылығы құрылыстың iстерi бойынша Қазақстан республикасының агенттiгiмен сумен жабдықтау және қалалардың су бөлуiнiң жүйелерiнiң инвестициялары басымдылықтың жоғарыда айтылған белгiлерiнен дәлелдеулер негiзiнде сүйене анықталады және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының Бiртұтас тiзiмге жобаларының таңдауды сумен жабдықтау және (2011–2013 жылдар) су бөлудiң жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемелерiнiң өңдеуiн мерзiмiне осы бөлiмдi 1-шi тармақ көрcетiлген белгiлермен сәйкес iске асады.
Қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының жыл сайын құрастырылатын Бiртұтас тiзiмi тұратын болады
бойынша сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң инвестициялардың дәйектемесiне Псд сәйкестiк растаған ГНП жобалар сонымен бiрге расталған сумен жабдықтау көздерiнде болады;
Псд өңдеу немесе түзету керек болатын ГНП жобалар; жер асты суларының қорларын қамтамасыз ету үшiн геолог-барлау жұмыстардың өткiзуi керек болатын ГНП жобалар.
Қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлу жобаларының бiржолата құрастырылған Бiртұтас тiзiмi экономикалық даму және сауданың министрлiктерi, Қазақстан республикасының қаражаттарының алдын ала қарауына шығарылады, жоспарлалатын қаржы алдыңғы жылдың екiншi тоқсанындағы iшiрлiк сумен жабдықтауды салада ұсыныстардың өндiруi бойынша комиссияның қарастыруына келесi шығару үшiн.
3. Ауылшаруашылық сумен жабдықтаудың жүйелерi және су бөлулер үшiн
Ауылшаруашылық сумен жабдықтау және су бөлудiң объекттерi үшiн жүйелiк амалы келесiдей:
Конец формы
3.1 Сумен жабдықтау
Тексерулер нәтижелер бойынша бөлiмдер тұру мiндеттi ауылшаруашылық жердегi сумен жабдықтаудың жобаларының Бiртұтас тiзiмнiң Қазақстан республикасының ауыл шаруашылығының министрлiгiмен ұйымдастырады:
тексерудiң нәтижелерi бойынша Псд, және сумен жабдықтау көзiнiң бар болуы сәйкестiк растаған) жұмыстардың құрылыс-монтаждықтары өткiзу болуы мүмкiн Снп;
(тексерудiң нәтижелерi бойынша Псдтың өңдеуi үшiн техникалық параметрлер анықталған, немесе Псдтың түзетуiн қажеттiлiк айқындалған) Псд өңдеу немесе түзету керек болатын Снп;
Жер асты суларының қорларын қамтамасыз ету үшiн геолог-барлау жұмыстардың өткiзуi керек болатын Снп. Тiзiмге сумен жабдықтаудың жобаларының таңдауы және қосынды келесi белгiлерге сәйкес iске асуы керек:
1) ПСД бар болу;
2) судың расталған көзі;
3) аудан орталықтары;
4) халық санмен СНП 1000 адамнан артық;
5) адам халық санмен Снп 500мен 1000мен аралығындағы;
6) адам халық санмен Снп 100мен 500мен аралығындағы.
Сонымен бiрге, сумен жабдықтауының жобаларының таңдауының негiзгi белгiлерiнiң бiрi жергiлiктi атқарушы органдарының Қазақстан республикасының заң қойылған ретiнде жақтанның сөзсiз бiрлесiп қаржыландыруы болуы керек. Ауылшаруашылық жердегi сумен жабдықтаудың жобаларының бiртұтас тiзiмi Қазақстан республикасының ауыл шаруашылығының министрлiгi, жер асты суларының қорларының пункт және экономикалық даму және сауданың министрлiктерi, Қазақстан республикасының қаражаттарының қарастыруына енгiзiлуге уық қамтамасыздықтың бiр бөлiктерiндегi Қазақстан республикасының жаңа технологияларының индустриясының министрлiгiнiң қалыптасады. Қарастырулар экономикалық даму және сауданың министрлiктерiмен кейiн, ауылшаруашылық жердегi сумен жабдықтаудың жобаларының Бiртұтас тiзiмнiң Қазақстан республикасының қаражаттары жоспарлалатын қаржы жыл алдыңғы жылдың екiншi тоқсанындағы iшiрлiк сумен жабдықтауды салада ұсыныстардың өндiруi бойынша комиссияның қарастыруына шығарылады
3.1 Су бөлу
1. Тексеру өткiзуi үшiн су бөлуiнiң жобаларының алдын ала тiзiмiнiң құрастыру, ауылшаруашылық елді мекенді орталықтандырылған сумен жабдықтау;
2. Су бөлу жобаларының iске асыру жоспарларын тексеруiн өткiзу;
3. Су бөлу жобаларының ақырғы тiзiмiнiң бекiтуi.
Су бөлу жобаларының алдын ала тiзiмiнiң құрастырылуы Қазақстан Республикасының Агенттiгiмен құрылыстық істер бойынша iске асырылады және жоспарланған жылдың 1 тоқсанында жергiлiктi атқарушы органдардың бюджеттiк мәлiмдемелерiнiң негiзiнде шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен жүзеге асырылады.
Су бөлу жобаларының алдын ала тiзiмiне қосуы керек (бұдан әрi — тiзiм):
сметалық құжаттамасы, қолдану кезiндегi кәсiпорын немесе ұйымның бар болуы, экологиялық сараптаманы оң шешiмнiң бар болуы жоба бекiтiлген жобаларды болатын.
Сонымен бiрге, су бөлулер жобаларының таңдауын негiзгi белгiсiмен жергiлiктi атқарушы органдарының қойылған реттiң Қазақстан Республикасының заңында жақтанның сөзсiз бiрлесiп қаржыландыруы болуы керек.
Тiзiмге су бөлудiң жобаларының таңдауы және қосынды келесi белгiлерге сәйкес iске асуы керек:
1) орталықтандырылған сумен жабдықтауы;
2) аудан орталықтары;
3) халық саны бар СНП 1000 адамнан артық.
Су бөлулер жобалардың таңдауының нәтижелерi бойынша тексерудi өткiзу үшiн жобалардың тiзiмiн ұйымдастырады.
Тексеру объекттердiң табылуын орындағы қолдану кезiндегi кәсiпорын немесе ғимараттар, су бөлу және тәптiштеудiң жүйелерiнiң желiлерiнiң ұйымынан мәлiметтiң жиыны арқылы жүргiзiледi, және тексерiлетiн объекттiң келесi мiнездемелерi тұру тиiстi:
пайдалануға, тозуды олардың қалдық құны және дәреже аталған негiзгi құралдардың енгiзуiн жыл;
су бөлудi қазiргi жүйенiң құрамы;
өнiмдiлiк, созылымдықтың көрсеткiштерi, тұрбалардың диаметрлерi;
желiлер және су бөлудi жүйенiң объекттерiнiң ғимараттарының жасауының материалдарының мiнездемесi;
ағымдағы немесе iргелi жөндеудi өткiзуiн қажеттiлiк;
тағы басқа мiнездеменi су шарушылық инфрақұрылымның нақты күйiне ОҚЖ игерiлген жергiлiктi атқарушы органдарының сәйкестiктерi тексерудi.
Қолдану кезiндегi кәсiпорындар тексерулерден кейiн негiзгi құралдардың қайта бағалауын жасауы керек.
Қазақстан Республикасының агенттiгiн 2012 жылдың тексерулерi нәтижелер бойынша құрылыстың iстерi бойынша және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен экологиялық қауiпсiздiктi бөлiктегi Қазақстан Республикасының айналадағы ортаны қорғауын Министрлiктiң ауылшаруашылық жердегi су бөлудiң жобаларының Бiртұтас тiзiмi ұйымдастырып және экономикалық даму және сауданың Министрлiктерi, Қазақстан Республикасының қаражаттарының қарастыруына енгiзiлген болатын.
Қарастырулар экономикалық даму және сауда Министрлiктерiмен кейiн, ауылшаруашылық жердегi су бөлудiң жобаларының Бiртұтас тiзiмнiң Қазақстан Республикасының қаражаттары жоспарлалатын қаржы жыл алдыңғы жылдың екiншi тоқсанындағы iшiрлiк сумен жабдықтауды салада ұсыныстардың өндiруi бойынша комиссияның қарастыруына шығарылады.
4 Инвестициялық тартымдылықты жоғарылату су шарушылық сектор және сумен жабдықтау және су бөлудiң объекттерiнiң қаржыландыруға капиталды бөлiндiсiнiң максимал тартылуы
Белгiлi, сумен жабдықтау және су бөлудiң кәсiпорындарының күйзелiсi осы сектордың кәсiпорындарының қанағаттанарлықсыз қаржы жағдайымен байланған.
Дәл қазiр, сумен жабдықтаулар және артық саны бар iрi қала орналасқан су бөлулердiң 26 негiздi кәсiпорындарынан 50 мың адам — коммуналдық жеке меншiк түрi бар 20 кәсiпорындар және капиталды бөлiндiнiң қатысуы бар 6 кәсiпорындары.
Сонымен бiрге, 20 тексерілгенқалалық коммуналдық су арналары бойынша 2008–2010 жылдары 52,6 % кәсiпорындар негiзгi қызметтен терiс қаржы нәтижелерiн алды.
Осы су арнасылардың инвестицияларының ортақ сомасынан 78,8 % бюджеттiк құралда дәл келедi, қарыз көздерiне 12,8 % және меншiктi 8,4 % -ке.
Негiзiнен, бұл салаға кәсiпорындарының қызметi энергия, тағы басқа қорларды судың үлкен шығынмендерiне сумен жабдықтаудың қызметтерiнiң өндiрiсiне, негiзгi қорларды тозуды биiк дәреженiң сақтауына алып келген бәсекелестiктiң дамымағандығымен экономикалық қызықтыруларының шығындарды төмендетуiнде кәсiпорындардың тиiмсiз жұмысына биiк шығындылықпен, жоқтықпен бейнеленедi.
Осылай, сумен жабдықтаудың желiлерiнiң созылымдықтың 20 тексерiлген қалалық су арналарын мәлiметтiң 2011 жылдың 1 қаңтарында жинағы 10 458 километрлер, су бөлудiң желiлерiн құрады — 6 057 километрлер, сумен жабдықтаудың желiлерiнiң тозуы бұл деңгейде орташа 64% құрайды, су бөлудiң желiлерi — 56%, орталықтандырылған сумен жабдықтаудың қызметтерiне рұқсаттың деңгейi — 79%, су бөлудiң қызметтерiне — 69%.
Сумен жабдықтаулар және су бөлудi қалпына келтiрудi және тек қана қалалық желiлердiң жаңғыртуына қарамастан жыл сайын жыл сайын 25 шамасында адыраяды, республикалық бюджеттен теңгенiң 0 миллиарды, Қазақстан республикасы бойынша қалалық желiлер және су секторының ғимараттарының тозуын деңгей негiзiнен орташа биiк деңгейде болып қалады және 60–80% құрайды.
Бұған сүйене отырып (26 iрi және 60 кіші) 86 қалалар бойынша канализациялық ғимараттар теңгенiң 515, 6 миллиардында бағалануға су өткiзетiн шығындары тек қана су бөлуiн сумен жабдықтаудың желiлерiнiң қалпына келтiруiне сарапшылық бағаларға арналған құралдардағы ортақ қажеттiк есепке алуысыз.
Инвестициялардың анық көлемi тек қана бюджеттiк салулармен қамтамасыз етуге және халықаралық қаржы институттары ретiнде сөз сөйлей алған сыртқы инвестициялардың тартуы үшiн дамыту бойынша тағы басқа әрiптестер су секторындағы жұмыстың тәжiрибесi бар инвесторлары бөлiндiлер шарттардың жасалуын талап ететiн бола алмайды.
Осыған байланысты, бағдарлама қызметтiң негiзгi бағыттарының бiрi шеңберiнде сумен жабдықтауды сектордың инвестициялық тартымдылығы және су бөлудi құрастыру болып табылады.
Сектордың инвестициялық тартымдылығының жоғарылатулары негiзгi фактормен кәсiпорындардың тиiмдi жұмысы және инвесторды бөлiндiнi қабаттасқан инвестициялардың қайтару кепiлдiк қамтамасыз ететiн инвестициялық — тартымды тарифтар болуы керек. Тарифтың құрастыруында, инвестициялардың қамтамасыз ететiн қайтаруы ескеруге керек:
инвестордың қаржылай-экономикалық тәуекелдерi;
нормативтен тыс шығындардың нормативтiк және жоғары нормативтік төмендетуi;
жобалардың ішкі норма пайдалылықтары тағы басқалар.
Есепке ала, қалалық жүйелердiң қалпына келтiруге және дамытуы бойынша сумен жабдықтауды қызмет және су бөлудегi тарифтарының желiлердiң тозуын бар деңгей және жұмыс iстейтiн деңгейi, шарадағы алдағы мерзiмiндегi бюджеттiк бiрлесiп қаржыландыру аман сақталады.
Сумен жабдықтау және су бөлудiң қалалық жүйелерiнiң қалпына келтiру және дамытуына қажеттi сома дәл қазiр Қазақстан Республикасының Агенттiгiмен құрылыс iстерi бойынша және инвестициялардың дәйектемелерiнiң шаруашылық және өңдеуiн тұрмыстық-коммуналдық өткiзiлетiн тексерудiң қорытындылары бойынша анықтап алғанын атап өту керек сумен жабдықтау және су бөлудiң қалалық жүйелерiнiң қалпына келтiру және дамытуына қажеттi сома дәл қазiр Қазақстан Республикасының Агенттiгiмен құрылыс iстерi бойынша және инвестициялардың дәйектемелерiнiң шаруашылық және өңдеуiн тұрмыстық-коммуналдық өткiзiлетiн тексерудiң қорытындылары бойынша анықтап алғанын атап өту керек.
Сонымен бiрге, шектi деңгейдiң есептеуi орташа және сумен жабдықтауды қызмет және су бөлуде ұзақ мерзiмдi тариф мемлекеттiк бюджетке жүктеменiң жыл сайын төмендетуiн есепке алуменғана емес, инвестициялардың бөлiндiлерiнiң тартуын есепке алумен сонымен бiрге және сәйкесiнше кәсiпорындардың iшкi резервтерiнiң сәйкесiнше тиiмдi қолдануы өндiрiп алуы керек.
Ақырына дейiн 2020 жылдың бағдарламасымен бойынша жұмысқа орташа ауыстыруға ескерiлген және сумен жабдықтау және республиканың 26 iрi қалаларының су бөлуiнiң негiздi кәсiпорындары ұзақ мерзiмдi тарифтарға. Сонымен бiрге, сумен жабдықтау және су бөлудiң кәсiпорындарының меншiктi айналымдағы ақшаларының көз толықтыруын бiр сараланған тарифтарды қолдануды мүмкiндiк суды тұтынудың көлемдерiне байланысты қалады және тұтынушылардың топтары бойынша.
5 Сумен жабдықтау және су бөлудiң кәсiпорындарының аудармасының кезеңдерi Гчп үлгiлерге қалалық және ауылшаруашылық жерде.
Бағдарламамен Гчп үлгiлерге қалалық су арналарының жылдамдатылған аудармасы мақсаттарындағы қатардың есепке алуы бар коммуналдық жеке меншiк түрi бар 20 кәсiпорындарының кәсiпорындардың көрсеткiштерiнiң техникалық-экономикалықтары кезеңдi аударма ескерiлген.
2012 жылда бастапқы кезеңде 4 пилоттық қалалық су арналары Гчптiң үлгiсiнде ауыстыруға ұсынылады — Тараз, Атырау, Ақтөбе, Семей (халық саны 200, 0 мыңнан 300 мың адамға) инвесторлармен бөлiндiлерi бар iстестiк дайын тұрған.
Осы кәсiпорындарға арналған су арналарының орташа техникалық-экономикалық көрсеткiштерi келесiдей:
сумен жабдықтаудың желiлерiнiң тозуын деңгей — 56%, су бөлудiң желiлерi — 48%;
есепке алудың жеке құралдарының қамтуын пайыз — 73%;
орташа-және ұзақ мерзiмдi тарифтардың бар болуы (2011- 2012 жылдарға дейiн мерзiмдерге ауыстырады).
тұтынушылардың топтары бойынша сараланған тарифтардың бар болуы.
Олардың дайындығының шарасы бойынша 2013–2015 жылдары мерзiмге екiншi кезеңiнде қалған 16 су шарушылық кәсiпорындардың аудармасы ескерiлген (Қостанай, Орал, Ақтау, Талды, Көкшетау, Петропавл, Каменогорск Усть-сi, Екiбастұз, Түркiстан, Жезқазған, Балқаш, Кентау, Риддер, Қызылорда) Гчптiң тетiктерiнiң қолдануына 14 iрi қалалары және 2-шi дәрежедегi республикалық қалалар (Алматы, Астана) су арналарының орташа техникалық-экономикалық көрсеткiштерi келесiдей:
сумен жабдықтаудың желiлерiнiң тозуын деңгей — 58%,
су бөлудiң желiлерi — 55% есепке алудың жеке құралдарының қамтуын пайыз — 83%;
орташа және ұзақ мерзiмдi тарифтардың бар болуы (2012ден 2016 жылдарға дейiн мерзiмдерге ауыстырады);
тұтынушылар топтары бойынша сараланған тарифтердің бар болу.
Техникалық көмектiң (грант қаржыландыруы) құралдарды қолдануы арқылы әр түрлi халықаралық қаржы институттарымен бiрлесiп талқылау бастапқы кезеңдегi капиталды бөлiндiнiң тартуына су арналарының әзiрлеулерi мақсаттардағы қаражат қожалығы қызмет және су арналарының ағымдағы техникалық күйiнiң көрсеткiштерiнiң толық сараптамасы жүргiзiледi.
Бұдан әрi, халықаралық қаржы институттарының арасындағы түсiнiсу және iстестiк туралы меморандумдарды қол қойылады, ҚРдың үкiметi және (облыстар) пилоттық қалалардың әкiмшiлiктерiмен.
Негiзде қол қойылған меморандумдар, халықаралық қаржы институттары сумен жабдықтау және су бөлудi әрбiр жоба бойынша инвестициялық қызмет және сметалық құнның басым бағыттарының анықтауын мақсатпен сумен жабдықтаудың жобаларының толық ТЭОсының өңдеулерiне қаржыландырады.
Бұл мәлiметтер Гчп түр бойынша қолайлы келiсiмнiң өңдеуiн мақсатпен Гчптiң шамаланған үлгiлердiң ары қарай толық өңдеуi және (заң, қаржы және техникалық) тиiстi сараптамалардың өткiзуi үшiн қызмет етедi
ҚРдың үкiметiмен халықаралық қаржы институттарының қабылданған процедуралары және ҚРдың заңы сәйкес потенциалдық инвестордың таңдауы бойынша жарыс жүргiзiлуге және содан соң әкiмшiлiктермен және инвесторлардың арасындағы ұзақ мерзiмдi шарттар жасалуға үйлесiмдi негiзде игерiлген конкурстық құжаттамасына әрбiр пилоттық жоба үшiн Гчп үлгiнiң анықтауларынан кейiн.
Жоғары бағалау сектор мәлiметте жұмыс iстеудiң жеткiлiктi табысты тәжiрибесi бар инвесторлары және бюджеттiк қаржыландыруды ең төменгi тартумен инвестициялық жобаларды iске асырудың мақсатымен қаражаттарын көлеммен теуiп шығады.
Инвестициялық бағдарламалардың iске асырулары бойынша инвесторлардың келiсiмдер немесе бөлiндiлерi бар шарттарының жергiлiктi атқарушы органдарын шешiмде 2020 жылға дейiн осы бағдарламаны қалалық жердегi мақсаттық индикаторларының қамтамасыз етуi бойынша инвесторлар үшiн нақты мiндеттемелердiң қатары ескеруге керек:
орталықтандырылған iшiрлiк сумен жабдықтауға және су бөлуге рұқсаттың деңгейiнiң жеткiзуiне 100%ке дейiн;
сәйкесiнше сумен жабдықтау және (1 километрге апаттарының саны — 0, 3 және 0, 1 сәйкесiнше) су бөлудiң жүйелерiнiң сенiмдiлiктерiн өсуге;
тұрғын үшiн суларды есепке алудың жеке құралдарымен қамтуға — 100%;
сумен жабдықтаулар және су бөлудi қызмет сапасының жоғарылатуына деңгейдiң жоғарылатуы арқылы нормативтiк — тазалалған су 100 %-ке дейiн;
нормативтiк жоғалтуларын деңгейдiң төмендетулерi 15 %-ке дейiн.
Сонымен бiрге кәсiпорындардың қызметтiң тиiмдiлiгiнiң жоғарылатуы бойынша мiндеттеме ескеруге керек:
суларды автоматты коммерциялық есепке алуды 100 % қамтамасыз етуге;
70%ке дейiн, электр энергиясының меншiктi шығынын төмендету қызметтердiң көрсетуiнiң өзiндiк құндарында операциялық шығындардың төмендетуiне, тағы басқалар.
Жергiлiктi атқарушы органдарға, осы көрсеткiштердi негiзде инвестор қабылданған мiндеттемелердiң орындауы бойынша бақылауының барлауы жүйенi ұйымдастыру керек өз кезегiнде керек.
Сонымен бiрге, экономикалық даму және Қазақстан Республикасының сауда Министрлiгiнiң бағдарламалары шеңберiнде 14 аудан кәсiпорындар, әрбiр облыстың бiрi үшiн сумен жабдықтау және су бөлудiң кәсiпорындары үшiн пилоттық тәртiптегi ГЧП үлгiлердiң қолдануын мүмкiндiктi қарап шығады.
Жергiлiктi атқарушы органдарға мақсаттар бұл тартып алған ауылшаруашылық елдi мекендердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жұмыс iстейтiн кәсiпорындарының талдауы өткiзуге керек.
Бұдан әрi 2020 жылға дейiн кәсiпорындардың инвестициялық бағдарламалары суды есепке алудың құралдарының орталықтандырылған сумен жабдықтауға және су бөлуге, қоюы бойынша сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң дамытуды негiзгi бағытының оларында және индикаторлардың табысының жолы бейнелеп жасау керек.
Сонымен бiрге, сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң дамытуға салуларына арналған инвесторға мiндеттi талап орнатуға керек. Болашақта, пилоттық жобалардың iске асыруының тәжiрибесi республиканың өңге елдi мекендерiне жайылады.
6 ГПЧ потенциалдық формалары
Сектордың мемлекетпен және бөлiндiсiмен аралығында арақатынастарды халықаралық тәжiрибеде Гчптiң шеңберiнде екi формалары бар болады:
— (сенiмдi басқару, жалдау, концессия) шартты Гчп;
— (бiрлескен кәсiпорын, мемлекеттiк мүлiктi еншiнi сату) институционалдық Гчп
Сумен жабдықтауды салада халықаралық тәжiрибе негiзiндеге қолдануға болуы мүмкiн шартты Гчптiң келесi түрлерi болуы мүмкiн анықталған: Басқару және мазмұнға шарттар ағымдағы операциялық және өндiрiстiк қызмет бойынша мемлекеттiк меншiктiң объекттерiнiң басқаруға және қызмет көрсетуi, әкiмшiлiк шешiмдердiң қабылдануы бойынша функциялардың сектордың бөлiндiсiнiң субъектiмен жүзеге асыруларды ескередi. Мұндай шарттар берiлетiн объекттiң маңызды институционалдық өзгерiстерiнiң енгiзулерi ойламайды. Мұндай шарттардың түпкi мақсаты iшкi басқару жүйесi және объекттiң операциялық қызметiнiң жақсартуы болып табылады.
Басқару және мазмұнға шарттар тиiмдi тұтынуға тарифтар объекттiң орны толатындығының қамтамасыз етуi үшiн қажеттi деңгей қажеттi төменде орнатылатында қолданыла алады.
Басқару бойынша өзi қызметтерiнде және сектордың бөлiндiсi субъекттердiң мазмұнына ақы төлем алады. Ақы ортақ сомасы жарыстың өткiзуi арқылы әдетте анықталады, және шарт серiктестiктi бередi қызметтегi өте қолайлы баға ұсынған. Ақы берудi нақты төлеу сонымен бiрге қызметтiң алдын ала нақтылы тиiмдiлiк көрсеткiштерiне байлай алады. Мемлекеттiк секторға басқару және мазмұнға шарттар бойынша объекттердiң кеңейтуге, қалпына келтiруге және iргелi жөндеуi бойынша есептердiң шешiмiне қызмет түрлерiн ұсынуға тұтынушылардың алдында ортақ жауапкершiлiк, сонымен бiрге жауапкершiлiк сақталынады. Мұндай 3–5 жыл мерзiмге болатын шарттар. Тәуекелдер, жеке секторға тапсырылатын, — үлкен емес.
Пайдалануды және лизинг жиi деп аталатын мазмұндарға шарттар өндiрiстiк объекттердiң сектормен бөлiндiмен жалдауына және оператордың функцияларының оларына орындауларды ескередi. Жеке сектор қызметтердiң оператор тұтынушының алдында жауапкершiлiк жүктейдi. Объекттiң қаржыландыруы үшiн болатын қызметтердiң мұндай операциялық тиiмдiлiктiң жоғарылатуының шарттарының шешiмiнiң мақсаты және сапаны жақсартуы, сонымен бiрге сектордың бөлiндiсiнен құралдарының тартуы.
Жеке оператор айналым капиталындағы қажеттiктi жабады; сонымен бiрге басқа мағнада ол алмастыруды және қолданылған активтердiң бөлiгiнiң жаңғыртуын қаржыландырады. Объекттiң қалпына келтiруге және кеңейтуi бойынша қаржыландыру негiзгi iргелi салым және бұйрық мемлекеттiк секторды мiндетпен болып қалады.
Жеке оператор мұндай шарттар бойынша пайдалануға ақы төлем алады және өлшемi оның тиiмдiлiк көрсеткiштерiнен тiкелей тәуелдi болатын объекттiң мазмұныды. Бiр уақытта жеке оператор өйткенiге төлемдi үкiметке төлейдi, «жалдау» үшiн iргелi салым қолданылатын". Мұндай 5–10 жылдардың шарттарының ұзақтығы. Жеке сектор тапсырылатын тәуекелдер қалай орташа болғанын бейнеленедi.
Құрылыстық шарттар — (иелiк) — жеке классификациялардағы пайдалануын концессия шарттарының бiр түрлерi жатқызады. Қызметтердiң жабдықтаушысы оларға қарағанда салынған объекттiң үстiнде меншiк құқығын өзiменге мәңгiлiк сақтайды. үкiмет барлық немесе уақыттың ағымында нақтылы аралығының берiлетiн қызметтерiнiң бөлiгiнiң алуға мiндеттемесi өзiне қабылдайды
Шартты ГПЧ алғашқы екi түрi жеке қаржыландыру негiзгi iргелi салым жақтан керек болмайтын жобалар үшiн көп жақындайды, бiрақ ағымдағы жөндеудi жамылғы үшiн құралдардың қажеттi сапалы менеджмент және тартуы. Сонымен бiрге, шарттың үшiншi түрi дербес сектордың сумен жабдықтаудың объекттерiнiң жаңа құрылысы есептейдi пайдалану кезеңiне өз қызметтерiнiң мемлекеттi тұтынуды кепiлдiгiн құрылысқа өз қабаттасқан инвестициялары нақ сол ақысы қайта алатын жобалар үшiн көп жақындайды.
Бүгiнгi күнге, «Концессиялар туралы» ҚР-ның заңды нормаларына сәйкес, капиталдарды бөлiндiнiң қатысуы бар 6 қалалық су арналары, үшiн концессия тек қана Қарағанды, Ақтөбе, Павлодар Шымкент, Рудный, Сатпаев қала орналасқан дүние (мемлекеттiк мекеме немесе мемлекеттiк кәсiпорынды баланста) мемлекеттiк меншiкте болатындай жағдайда қолданылады.
Сонымен бiрге, мұндай жеке меншiк түрi қызмет шеңберiнде институционалдық ГПЧ нормаларға және қағидаларына сәйкес келуi керек. 20 су арналарындағы, коммуналдық меншiкте болды, сектордың бөлiндiсiнiң тартуы үшiн кезеңдi сипат тасыса алатын ГПЧ шартты формаларының енгiзуi керек.
Сонымен бiрге, әрбiр су арнасы үшiн шамаланған iргелi салым бiрлердi өтеу үшiн инвестициялық бағдарламаның өңдеуi, ескеретiн кiрiс көздерi көз талап етедi қызметтердiң тұтынушыларының төлеулерi болып табылуы керек. Аласа халық табылармен және әлсiз институционалдық ортасы бар өлкеде жобаның тиiмдiлiгiнiң сұрағы қарап шығуға керек, тұтыну, өтем, инвестициялық шығындар және мемлекеттiк қолдаудың басқа шаралары кепiлдiктер есебiнен болуы мүмкiн.
Бұдан әрi қаланың әрбiр су арнасы үшiн Гчп нақты форма төмендегiше анықталады: Қанағатты техникалық күймен коммуналдық су арналары инвестор бөлiндiге сенiмдi басқаруға конкурстық негiзде тапсырыла алады.
Сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң техникалық күйiнiң кризистiк деңгейi бар меншiктерi және қанағаттанарлықсыз қаржы күйiмен су арналары үшiн формаларға тәуелсiз олардың қайта құрылымдауы және парыз тазалалған баланстары бар жаңа кәсiпорындардың жасауын түрдегi капиталды бөлiндiнiң тартуы бойынша даярлайтын шаралар өткiзу керек.
Экономикалық ахуал және халық табыларды өсудiң жақсартулары шара бойынша, сонымен бiрге Гчптiң тәжiрибенiң алуы күрделiрекке Гчптiң формалардың бос тұрулары көп бiртiндеп өтуге болады: жалдауға сенiмдi басқарудың келiсiм шарттарынан; (BTO) концессияның формалары көп бос тұруға жалдаулары; инвесторға бөлiндiге (тағы басқалар коммерциялық, инвестициялық) барлық дерлiк тәуекелдердiң берiлуi бар классикалық концессияға концессияның формасы және жауапкершiлiк тұрып қал.
7 Нормативтiк — бағдарламаның құқықтық қамтамасыз етуi
Гчбiнiң үлгiлерiнiң iске асырулары үшiн осы жыл Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңына қосымша және өзгерiстерiн енгiзiледi, атап айтқанда:
Жалдауға, сенiмдi басқару немесе сумен жабдықтаудың жүйелерiнiң концессиясына Қазақстан Республикасы, берiлудi шешудiң бiр бөлiгiндегi; Су кодексiне, олардың жекешелендiруiнiң құқығысыз;
№1466-шы 2004 жылдың 1 қарашасындағы Қазақстан Республикасының Президентасы жарлығы бойынша, су шарушылық ғимараттардың ерекше стратегиялық мән болатын объекттерiнiң тiзiмiнен ерекшелiктiң бiр бөлiгiндегi стратегиялық мән болатын су шарушылық ғимараттарының тiзiмi туралы (су iркуiш құрылысы, тазарту құрылыс су өткiзетiн сорап станциялары);
2006 жылдың 7 шiлдесiндегi «Концессиялары туралы» Қазақстан Республикасының заңы №167 бойынша құрылыстың ерекшелiгiнiң сарқынды суларды тастауды реттеудiң, концессияның субъектiнiң реттелетiн қызметтерiне тарифтардың өзгерiстiң болжам деңгейiнiң анықтаудың бiр бөлiгiндегi конкурстық құжаттаманың келiсуiн кезеңiндегi табиғи монополиялар және реттелетiн нарықтарының саласындағы уәкiл мемлекеттiк құрылымның өкiлеттiктерiнiң анықтаудың бiр бөлiгiнде;
сарқынды суларды тазарту бойынша күрделi және қымбат бағалы ғимараттардың қалалық станцияларға суаттарда, құрылыстың ерекшелiгiнiң сарқынды суларды тастауды реттеудiң әбден жетiлдiрулерi үшiн экологиялық заңда, меншiктi жергiлiктi тазарту құрылыстарының құрылысына өнеркәсiптiк кәсiпорындарының ынталандыруы, кiру рұқсаты бойынша әсерлi тетiктердi жасалсын жақын шаруашылық — тұрмыстық сарқынды суларға ластануларын құрам бойынша өнеркәсiптiк науалардың су бөлуiнiң қалалық жүйелерiнде алып тастаймын.
Заңға сүйенген қатынастардың әбден жетiлдiруi, бекiту үшiн дұрыс айтады және 2012 жылда сумен жабдықтауға және су бөлу бойынша тараптардың мiндеттерi, кәсiпорындардың қызметтiң заңға сүйенген реттеуi сумен жабдықтау және су бөлу туралы Қазақстан Республикасының заңы жасауға керек.
Заңдар негiзiнен, шеңберiнде концессионердiң қызметiндегi тарифтардың құрастыруының инвесторлар, әдiстерiнiң мемлекеттiк қолдауының шараларының дамытуы бойынша сұрақтар жұмыс iстеуге керек, концессияға мемлекеттiк мүлiк, объекттер, жататын емес берiлулерге тiзiмнiң қайта қарауының қазiргi объекттерiнiң концессиясына берiлу бойынша концессияның үлгiсiнiң дамытуы, сонымен бiрге оның жаңа үлгiлерiнiң енгiзуi концессияның қолданылу аяларының кеңейтуi жолымен.
8. Барлау жүйесін жасау күйінін су шарушылық секторы
Бағдарламаның iске асыруларында орталық мемлекеттiк құрылымдар, сонымен бiрге облыстар және Астана қалаларының әкiмшiлiгi және Алматы қаласы араласады. Осыған байланысты барлық iске қосылған мемлекеттiк құрылымдардың әсерлерiнiң үйлестiруiн қажеттiлiк анық. Бағдарламамен экономикалық даму және бағдарламаның координаторының функциясының Қазақстан Республикасының сауда Министрлiгiне қою ескерiледi.
Экономикалық даму және Қазақстан Республикасының сауда Министрлiгi әзiрлеуге және программалық шаралардың iске асыруы бойынша мемлекеттiк құрылымдарды қызметтiң ортақ үйлестiруiн жүзеге асырады, сонымен бiрге мақсаттық индикаторлар және бағдарламаның шараларының орындауы бойынша орталық мемлекеттiк және жергiлiктi атқарушы органдарды қызметтiң тиiмдiлiгiнiң бағасын өткiзедi.
Экономикалық даму және Қазақстан Республикасының сауда Министрлiгi әзiрлеуге және программалық шаралардың iске асыруы бойынша мемлекеттiк құрылымдарды қызметтiң ортақ үйлестiруiн жүзеге асырады, сонымен бiрге мақсаттық индикаторлар және бағдарламаның шараларының орындауы бойынша орталық мемлекеттiк және жергiлiктi атқарушы органдарды қызметтiң тиiмдiлiгiнiң бағасын өткiзедi.
Мемлекеттiк құрылымдар — (Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығының Министрлiгi, Қазақстан Республикасының айналадағы ортаны қорғауын Министрлiгі, Қазақстан Республикасының құрылыстың iстерi бойынша Агенттiгi және Қазақстан Республикасының табиғи монополияларын реттеу бойынша шаруашылықтың тұрмыстық-коммунал, индустрияның Министрлiгi және Қазақстан Республикасының жаңа технологиялары, агенттiк, облыстар және Астана қалаларының әкiмшiлiгi және Алматы) орындаушылар программалық шаралар және мақсаттық индикаторлардың орындауы бойынша жұмыстардың жүрiсiне бақылауларды қамтамасыз етедi.
8 желтоқсаннанғы Қазақстан Республикасының үкiметтерi қаулымен 2010 № жыл 1320 сұрақтар және тиiмдiлiк және сумен жабдықтауды сектордың тиiмдiлiгi және су бөлудiң жоғарылату туралы ұсыныстарының қарастырудың Гчптiң жобаларының су шарушылық сала iске асыруға қатысты сұрақтары туралы ұсыныстардың өндiруi басты мiндеттерiмен ауылшаруашылық және қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының қаралатын тiзiмдерiне туралы ұсыныстарын өндiрулер болып табылған Қазақстан Республикасының Бiрiншi орынбасар премьерiнiң төрағалығымен iшiрлiк сумен жабдықтауды салада ұсыныстардың өндiруi бойынша комиссия бағдарламаның геолог-барлау шеңберлерде жұмыс iстеулерiнiң объекттерiнiң тiзiмдерi және Республикалық бюджеттiк комиссияның қарастыруына тiзiмдерiнiң шығаруы негiзiнен жасалған.
Республикасында дәл қазiр суды сапа, ауылшаруашылық және қалалық жердегi сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң техникалық күйi, кәсiпорындар және сумен жабдықтау, су бөлудiң ұйымдарының қаржы күйi туралы бiртұтас жүйелi деректер қоры бар болмайды. Осыған байланысты, бағдарламаның iске асыруының жүрiсiнiң барлауы жүйесiн ұйымдастырулар үшiн келесi шаралардың iске асыруы ескерiлген:
тиiмдiлiк және программалық шаралардың орындауды жүрiстiң нәтижелiлiгiнiң бағасы бойынша жұмыс жасау үшiн әр түрлi көз алынатын есеп беру,
статистикалық, анықтама, болжам және бағалау мәлiметке жиын, жүйелеу және талдау мақсаттық көрсеткiштер және индикаторлардың табыстың дәрежесi және ауыз сумен және су бөлудi тұрғынның қамтамасыз етудiң төңiрегiдегiн ахуалдың өзгерiсiнiң динамикасы туралы мәлiметтiң алуы үшiн программалық шаралардың iске асыруының барлауы өткiзу.
Қолдануымен өткiзiлген тексерудiң нәтижелерi, Қазақстан Республикасының агенттiгiн бағдарлама қала құрылыс кадастрдың электрондық базаларының орындарында шеңберiнде құрылыстың iстерi бойынша және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен деректер қоры электрондық информациялық-аналитикалық жүйенi жасалуға бар игерiлген инвестициялардың дәйектемелерiнiң негiзiнде бағдарламаның тиiмдiлiгi және сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң күйдi ары қарай барлауының бағалары үшiн. Жиын және бағдарламаның тиiмдiлiгiнiң бағасы үшiн мекемелiк есеп берулердi жасалады қажеттi мәлiметтiң талдауының жүргiзулерi үшiн қажеттi.
9 Максималды жер асты ауызсуларын қолданып, тұрғындарды сумен қамтамасыз ету.
Бағдарламалары жер асты суларының потенциалының максимал қолдануы үшiн шеңберiнде қалай тұщы жер асты суларының туған жерлерiнiң шаруашылық айналымына тартуы бойынша жұмысын iске қоса және биiк сапаның ауыз суын сенiмдi көз өте қорғал қалған.
Геолог-барлау жұмыстардың тиiстi көлемiмен индустрияның министрлiгiмен дамыту және сумен жабдықтау және су бөлудiң жүйелерiнiң жаңғыртуы арналған тиiстi жұмыс көлемiнен сүйене анықталады және министрлiгiмен бiрге Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы және Қазақстан Республикасының Агенттiгiнiң Қазақстан Республикасының жаңа технологиялары құрылыстың iстерi бойынша және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен.
Негiзiнен, жер асты суларының қолдануы бойынша қызметтiң келесi бағыттары есептейдi:
толығырақ қолдануы мемлекеттiк есепке алу есептелетiн тұщы жер асты суларының зерттелген туған жерлерi;
болашақ баға барынша қазiргi жер астындағы су тартқыштар және бекiтiлмеген қор жұмыс iстейтiн су тартқыштардағы су алуды үлкеюi болуы мүмкiн;
жер асты суларының пайдалану бағасы;
көз iшiрлiк сумен жабдықтау қорғал қалған елдi мекендердегi жер асты суларының жаңа туған жерлерiнiң игеруi iздестiру-барлау жұмыстардың өткiзуiнен кейiн рұқсатсыз.
Жер астындағы су көздерiндегi суын сапа су алатын ұңғымақтардың пайдалануының тәртiптерi және иесiз гидрогеологиялық ұңғымақтардың үлкен санның бар болуы, жер асты суларының техногендi ластануы бұзушылықтың нәтижесiнде төмендейдi. Осыған байланысты, жер асты суларының жатуының аудандарының қорғауы, жою және иесiз гидрогеологиялық ұңғымақтардың консервациясы бойынша шаралардың қабылдануымен қамтамасыз етедi.
10. Жүйенiң жобалауының сапасының жоғарылатуы сумен жабдықтау және су бөлулер және дамыту қазақстандық мазмұны
Жоба жұмыстарының сапасының жоғарылатулары және Қазақстан республикасының агенттiгiн жұмыс iстейтiн жобалық ұйымдарды жауапкершiлiктiң күшейтуi мақсаттарындағы құрылыстың iстерi бойынша және қала құрылысы және құрылыстың архитектураның саласындағы бiлiктiлiк талабы және қызметтiң түрлерiнiң лицензиялауының ережелерiнiң өңдеудiң бiр бөлiгiндегi уәкiлеттi органы ретiнде тұрмыстық-коммуналдығымен лицензиялаудың субъекттерiне жаңа бiлiктiлiк талаптарының өңдеуi бойынша шара ескерiлген
Құрылыстың iстерi бойынша сумен жабдықтау және су бөлудiң объект жобалауға қатысты жұмыстарға келесi дәрежелер енгiзiлуге ақырына дейiн осы жыл шаруашылығының тұрмыстық-коммуналдығын Қазақстан республикасының агенттiгiнiң қара ниет жобалаушыларының елеулерi үшiн. (жоғарғы) бiрiншi дәреже ерекше күрделi және сирек кездесетiн объекттерге қызметiн ескередi, соның iшiнде сумен жабдықтау және су бөлудiң iрi объекттерiнiң жобалауы — топтық суағарлар, тазарту құрылысы, су тартқыштар
Дәреженi бұл бар болуының кемiнде 10 жылдың және жұмыс iстейтiн объект жүзеге асырылған жұмыстарының мамандық, тәжiрибесi бойынша құрылыс базасы, квалификациялы кадр болатын профилдi ұйымдар мүмкiн дейдi. Екiншi (орташа) дәреже жаппай құрылыс ошағы объекттерiнде қызметтi ескередi, соның iшiнде көшедегi тарату желдерi және сумен жабдықтау және су бөлудiң квартал аралық желiлерi. Дәреженi бұл бар болуының кемiнде 5 жылдың және жұмыс iстейтiн объект жүзеге асырылған жұмыстарының тәжiрибе болатын ұйымдар мүмкiн дейдi.
Үшiншi дәреже (үйдегi енгiзу құрылымы, iшкi су құбырлары жеке тұрғын үй) техникалық оңай объекттерге қызметiн ескередi. Кәсiпкерлiктiң субъекттерi жұмыстың тәжiрибесiсiз мұнда мүмкiн дей алады. Сонымен бiрге, дәрежелердi енгiзу қайта құрылған су шарушылық ұйымдар және шағын және орта кәсiпкерлiктiң субъекттерi үшiн қосымша тосқауылдарды жасамайды.
Бұдан басқа, архитектураның төңiрегiдегi, қала құрылысы және құрылыстың сарапшыларының дербес iскерлiк сараптауы енгiзiледi. Сонымен бiрге сумен жабдықтаудың төңiрегiдегiн ұйым және су бөлудi жоба-iздену Қазақстан республикасының агенттiгiнде құрылыстың iстерi бойынша алдағы профилдi мемлекеттiк ғылыми зерттеудi жасауды сұрақ қарап шығу керек және шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен.
Бюджеттiк құралдардың үнемдеуi мақсаттарындағы 2011–2013 жылдарға дейiн мерзiмге, сонымен бiрге жобалау және құрылыстың мерзiмдерiнiң қысқартуы ғылым және сумен жабдықтау және су бөлудiң объекттерiнiң құрылысының тиiмдiлiк және сапасын ақыр соңында жоғарылатуға мүмкiндiк беретiн техниканың озат табыстарын негiзде сумен жабдықтау және су бөлудегi үлгi жобалардың (озат) тiзiмiнiң өңдеуiн ескеруге керек.
Сонымен бiрге, үлгi жобаларындағы бағдарламаның iске асыруының жанында қазақстандық мазмұнның жоғарылатуының тетiгiнiң енгiзуiнiң арқылылардың отандық кәсiпорындарының кепiлдiк берiлген қолдану өнiмдерiн ескеру.
Мақсаттар, индустриялар және жаңа технологиялар, экономикалық даму және сауданың министрлiктерiмен бұл қазiргi өндiрiстердiң талдауы жүргiзiледi және материалдар, технологиялардың өндiрiсi бойынша перспективалы және басты жобалардың тiзiмi анықталар едi және орынды елдiң индустрияландыруы арналған бағдарламаның есепке алуымен Қазақстан республикасында ендiретiн жабдық. Қазiргi отандық өндiрушiлердiң қолдауы және инвесторлардың ынталандыруы үшiн сумен жабдықтауға және су бөлу бойынша материалдардың (қолдану) қолдануы, жабдықтың тетiгi және жобалау адындағы және жоба жұмыстарындағы отандық және өндiрiстердiң тiзiмiне сәйкес шамаланған кәсiпорын қазiргi технологиялары ескеруге керек.
Сонымен бiрге, талдауды негiзінде жоғарыда айтылған жобалардағы ары қарай қолдануы үшiн бұйымдардың жабдықтауын Бiртұтас тұжырымдама және отандық өндiрiстiң жабдығымен жасала материалдардың (ҚНжЕ, техникалық тапсырма тағы басқалар) нормативтiк-техникалық құжаттама, регламент белгiлейтiн қолдануы және сумен жабдықтау және су бөлудi саладағы отандық өндiрiсiнiң жабдығын қайтадан қарастырады. Сонымен бiрге, орынды, отандық өндiрiстiң бұйымдарының қолдануы жөнiнде сөзсiз сумен жабдықтау және су бөлудiң жобаларының iске асыруының мерзiмiне техникалық қадағалауын функцияны ендiруге санаймыз.
11. Саланы кадрлық қамтамасыз етуi
Мемлекеттiк құрылымдар үшiн, кәсiпорындар, жобалық ұйымдар үшiн Қазақстан республикасының агенттiгiне кадрлардың дефицитiнiң жоюлары мақсаттардағы құрылыстың iстерi бойынша және бiлiм және ғылым, Қазақстан республикасының ауыл шаруашылығы шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығы, индустрияның министрлiгi және Қазақстан республикасының жаңа технологиялары министрлiктерiмен бiрге сумен жабдықтау және су бөлу, геологиялық саланың жүйелерiнiң пайдалануы арналған бiлiктi мамандарды әзiрлеудi жүйенi күшейтуге керек.
Осыған байланысты туған жерлерiнiң барлауының геологияның Қазақстан республикасының агенттiгiн ұсыныстардың енгiзуi арқылы құрылыстың iстерi бойынша және осы мамандықтармен арналған бiлiм беретiн бағдарламалардың өңдеуi бойынша шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығы және индустрияның министрлiгi және Қазақстан республикасының жаңа технологияларының салалық ЖОО көмбе мамандықтары Су қорлары және су пайдалану және гидрогеология және инженерлiк геологияны мамандық сумен жабдықтау және су бөлу бiлiм беретiн бағдарламалар бойынша кадр даярлауды мүмкiндiк шеңберiнде шеңберiнде ескеру керек. Оқу орындардың базасында мамандығын жетiлдiруге және кадрларды қайта даярлау бойынша жұмыстың қайта бастауын ескерiлсiн, сонымен бiрге кәсiпорындарда тәжiрибенiң өтуi үшiн шарттардың жасауы тiкелей
6. Қорлар қажеттi
Астана облыс әкiм, қаласы және Алматы жергiлiктi бюджеттердегi, су бөлуiн сумен жабдықтаудың жобаларының жергiлiктi атқарушы органдарының Қазақстан республикасының заң қойылған ретiнде жақтанының бiрлесiп қаржыландыру 2011 жылдан бастай ескеруi керек.
Осы бағдарламаны iске асыруға қаржыландыру құралдардағы қажеттiк, 2011–2020 жылдарға (теңге миллион)
| Жылдар |
Мемлекеттік бюджет |
Республикалық бюджет |
Жергілікті бюджет |
| Всего |
1 273 859 |
1 164 142 |
109 717 |
| 2011 |
93 572 |
85 670 |
7 902 |
| 2012* |
134 097 |
122 739 |
11 358 |
| 2013* |
133 555 |
122 248 |
11 307 |
| 2014* |
130 662 |
119 355 |
11 307 |
| 2015* |
130 662 |
119 355 |
11 307 |
| 2016* |
130 662 |
119 355 |
11 307 |
| 2017* |
130 162 |
118 855 |
11 307 |
| 2018* |
130 162 |
118 855 |
11 307 |
| 2019* |
130 162 |
118 855 |
11 307 |
| 2020* |
130 162 |
118 855 |
11 307 |
*жылдық көлемдерi тиiстi қаржы жылына бюджеттi құрастыруда республикалық және жергiлiктi бюджеттердiң табыс бөлiгiнiң мүмкiндiктерiнен сүйене анықталады.
